Nowy model kształcenia sędziów i prokuratorów

Luty 2009 roku. był okresem przełomowym w zakresie edukacji przyszłych sędziów i prokuratorów. Dnia 16 lutego 2009 roku weszła w życie ustawa o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, która wprowadziła nowy model kształcenia. Aplikacja od tego momentu ma charakter dwustopniowy: pierwszym etapem jest aplikacja ogólna a następnie specjalistyczna (sędziowska i prokuratorska). Nauka bazować ma na wiedzy teoretycznej uzyskanej w ramach studiów, a głównym zadaniem Szkoły będzie nauka praktycznego wykonywania zawodu.

 

Corocznie Minister Sprawiedliwości ogłasza nabór na aplikację ogólną, który odbywa się w dwóch etapach. Pierwszy z nich to test sprawdzający wiedzę z poszczególnych części prawa. Test składa się ze 150 pytań jednokrotnego wyboru, gdzie kandydat wybiera poprawną odpowiedź spośród 4 możliwych. Osoby, które zaliczą test przejdą do drugiego etapu, który polega na analizie stanów faktycznych. Składa się on z 3 kazusów: po jednym z prawa karnego, cywilnego i administracyjnego. W 2009 roku w pierwszym etapie uczestniczyło 1467 zdających, do pisemnego etapu zakwalifikowało się 953 osoby. Minister Sprawiedliwości corocznie określi liczbę osób, które zostaną przyjęte na aplikację ogólna (w 2009r. liczba ta wynosiła 300 osób). Obecnie trwają przygotowania projektu rozporządzenia dotyczącego naboru na aplikację- kwestiami spornymi są czas przeznaczony na obie części egzaminu oraz wydłużenie czasu komisji na ocenę prac konkursowych.

 

Podczas pierwszego etapu kształcenia, tj. podczas aplikacji ogólnej uczestnicy uczęszczają na zajęcia odbywające się w KSSiP oraz jednocześnie obywają praktyki w sądach, prokuraturach czy instytucjach związanych z funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości, położonych najbliżej miejsca zamieszkania. Ta część aplikacji trwa 12 miesięcy. Warunkiem ukończenia jest zaliczenie wszystkich sprawdzianów oraz praktyk. Po ukończeniu Dyrektor KSSiP, na podstawie listy klasyfikacyjnej, będzie decydował o przyjęciu na aplikacje specjalistyczne. Lista ta tworzona jest na podstawie sumy punktów otrzymanych ze wszystkich sprawdzianów oraz praktyk. 29 kwietnia 2010r. Minister Sprawiedliwości wydał zarządzenie, w którym określił limity przyjęć. Ograniczenia te wynoszą 75 osób na każdą z aplikacji specjalistycznych. Oznacza to, że połowa obecnych aplikantów ogólnych w grudniu 2010 roku nie będzie kontynuowała nauki na aplikacjach sędziowskich i prokuratorskich.

 

Osoby, którzy zakwalifikowały się na aplikacje specjalistyczne będą kontynuowały naukę: aplikanci sędziowscy przez 54 miesiące, prokuratorscy przez 30 miesięcy. Aplikacja sędziowska składa się z dwóch etapów: nauki i praktyki w KSSiP (30 miesięcy) oraz stażu na stanowisku aplikanta sędziowskiego i referendarza sądowego (24 miesiące). Po pierwszym etapie nastąpi egzamin składający się z dwóch części: pisemnej, w której zadaniem aplikanta będzie rozwiązanie zadań praktycznych oraz część ustna, w której zmierzy się z kazusami. Pozytywny wynik egzaminu uprawnia do rozpoczęcia stażu. Aplikacja prokuratorska składa się z jednego etapu, podczas którego będą miały miejsce zajęcia i praktyki w KSSiP. Po jego zakończeniu, analogicznie jak w przypadku aplikacji sędziowskiej, odbędzie się egzamin.

 

Ustawowo określone zostało miejsce odbywania zajęć, którym jest Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury w Krakowie. Jest ona jednostką organizacyjną działającą w ramach Ministerstwa Sprawiedliwości. Problemem, który dotyczy osób spoza tego terenu jest konieczność zamieszkania w Krakowie na 20 tygodni w ciągu pierwszego etapu kształcenia (pozostałe 32 tygodnie to praktyki). 150 osób znajdujących się najwyżej na liście kwalifikacyjnej, które złożyło wniosek o przyznanie miejsca, otrzymało na ten czas zakwaterowanie w Domu Aplikanta (50 zł/doba).

 

Warto podkreślić, że zmiana w zakresie kształcenia sędziów i prokuratorów dotyczyła także sfery finansowej. Aplikanci mają prawo do pobierania stypendium przez cały okres nauki. Jego przyznanie uzależnione jest od osiąganych dochodów. Wysokość została określona na 70% najniższego wynagrodzenia referendarza sądowego i wynosi ok. 3200zł. Po zakwalifikowaniu się na aplikacje specjalistyczną zostanie podniesione i wynosić będzie tyle ile wynagrodzenie referendarza sądowego, tj. ok. 4500zł. W zamian za stypendium aplikant po zakończeniu kształcenia obowiązany jest do pracy w wymiarze sprawiedliwości. Ustawa przewiduje także sytuacje, w których aplikant obowiązany jest zwrócić stypendium, np. został skreślony z listy aplikantów, nie podjął zatrudnienia w terminie 3 lat od zakończenia aplikacji bądź odmówił podjęcia zatrudnienia.

 

Najbardziej zachęcającym aspektem dla potencjalnych kandydatów zmienionej aplikacji jest gwarancja zatrudnienia w wymiarze sprawiedliwości. Wprawdzie nie oznacza to otrzymanie stanowiska w miejscu zamieszkania, ponieważ o miejscu pracy decydować będą wolne wakaty i wyniki w nauce, ale biorąc pod uwagę niepewną sytuację osób, które ukończyły wcześniej aplikację jest to zdecydowana zmiana na lepsze.