Dziennik Ustaw 2007 Nr 213 poz. 1569 - Podstawy programowe kształcenia w zawodach: fototechnik, mechanik-monter maszyn i urządzeń, modelarz odlewniczy, monter instalacji i urządzeń sanitarnych, operat


ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ1)

z dnia 24 października 2007 r.

w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach: fototechnik, mechanik-monter maszyn i urządzeń, modelarz odlewniczy, monter instalacji i urządzeń sanitarnych, operator maszyn i urządzeń odlewniczych, technik górnictwa odkrywkowego, technik górnictwa podziemnego, technik ochrony środowiska, technik odlewnik i technik technologii drewna

(Dz. U. z dnia 16 listopada 2007 r.)


Na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 2 lit. d ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.2)) zarządza się, co następuje:


§ 1. 1. Określa się podstawy programowe kształcenia w następujących zawodach objętych klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, stanowiącą załącznik do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. Nr 124, poz. 860):
  1)   fototechnik - symbol cyfrowy 313[01];
  2)   mechanik-monter maszyn i urządzeń - symbol cyfrowy 723[02];
  3)   modelarz odlewniczy - symbol cyfrowy 721[04];
  4)   monter instalacji i urządzeń sanitarnych - symbol cyfrowy 713[02];
  5)   operator maszyn i urządzeń odlewniczych - symbol cyfrowy 812[03];
  6)   technik górnictwa odkrywkowego - symbol cyfrowy 311[13];
  7)   technik górnictwa podziemnego - symbol cyfrowy 311[15];
  8)   technik ochrony środowiska - symbol cyfrowy 311[24];
  9)   technik odlewnik - symbol cyfrowy 311[26];
  10)  technik technologii drewna - symbol cyfrowy 311[32].
2. Podstawy programowe, o których mowa w ust. 1, stanowią załączniki nr 1-10 do rozporządzenia.

§ 2. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

______
1)   Minister Edukacji Narodowej kieruje działem administracji rządowej - oświata i wychowanie, na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Edukacji Narodowej (Dz. U. Nr 131, poz. 907).
2)   Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703 i Nr 281, poz. 2781, z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 94, poz. 788, Nr 122, poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400 i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, Nr 208, poz. 1532 i Nr 227, poz. 1658 oraz z 2007 r. Nr 42, poz. 273, Nr 80, poz. 542, Nr 115, poz. 791, Nr 120, poz. 818, Nr 180, poz. 1280 i Nr 181, poz. 1292.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK Nr 1 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE FOTOTECHNIK

SYMBOL CYFROWY 313[01] 

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   dobierać techniki zapisu obrazu w zależności od rodzaju informacji;
  2)   dobierać nośniki zapisu informacji obrazowej w zależności od specyfiki i warunków zapisu obrazu;
  3)   kontrolować właściwości użytkowe nośników informacji obrazowej;
  4)   określać warunki ekspozycji nośników obrazu;
  5)   określać warunki oświetleniowe, kształtować formę i kompozycję obrazu;
  6)   określać jakość oraz dokonywać chemicznej obróbki materiałów fotograficznych;
  7)   wykonywać zdjęcia architektury i krajobrazu, zdjęcia katalogowe, reportażowe, reklamowe, dokumentacyjne i studyjne;
  8)   posługiwać się sprzętem fototechnicznym i audiowizualnym;
  9)   przetwarzać informację obrazową z wykorzystaniem technik informatycznych;
  10)  przestrzegać fizykochemicznych i sensytometrycznych parametrów procesów obróbki materiałów światłoczułych;
  11)  opracowywać wyniki fizykochemicznej i sensytometrycznej analizy materiałów fotograficznych oraz procesów obróbki chemicznej;
  12)  wykonywać prace archiwizacyjne;
  13)  podejmować działania reklamowe i marketingowe dotyczące materiałów, sprzętu i urządzeń fototechnicznych;
  14)  posługiwać się obowiązującymi przepisami w trakcie wykonywania pracy;
  15)  rozpoznawać i eliminować zagrożenia związane z procesem pracy;
  16)  posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;
  17)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  18)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  19)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  20)  stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
  21)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  22)  kierować zespołem pracowników;
  23)  korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego;
  24)  prowadzić działalność gospodarczą.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie procesu kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie fototechnik powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   organizowania i wyposażania stanowisk pracy;
  2)   prowadzenia i nadzorowania procesów technologicznych;
  3)   dokonywania zapisu, przetwarzania i wizualizacji informacji obrazowej.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:
  1)   chemiczno-fotograficzny;
  2)   fizyczno-technologiczny;
  3)   informatyczny;
  4)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: CHEMICZNO-FOTOGRAFICZNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   określać właściwości promieniowania tworzącego informację obrazową;
  2)   wyjaśniać mechanizmy widzenia i postrzegania barw;
  3)   określać przebieg procesów fotograficznych związanych z zapisem informacji obrazowej;
  4)   określać zasady funkcjonowania i posługiwania się sprzętem fototechnicznym;
  5)   prowadzić obróbkę chemiczną materiałów fotograficznych;
  6)   wykonywać zdjęcia z zastosowaniem różnego sprzętu fotograficznego;
  7)   dobierać nośniki rejestracji obrazu;
  8)   określać wpływ technologii wytwarzania halogenosrebrowych materiałów promienioczułych na ich właściwości użytkowe;
  9)   określać przydatność materiałów promienioczułych do rejestracji informacji obrazowej;
  10)  dobierać procesy obróbki dla różnorodnych materiałów promienioczułych;
  11)  klasyfikować materiały promienioczułe według określonego kryterium;
  12)  określać fizykochemiczne właściwości substancji chemicznych stosowanych w fotografii;
  13)  oceniać prawidłowość przebiegu procesów obróbki chemicznej materiałów promienioczułych;
  14)  przewidywać oraz zapobiegać zagrożeniom wynikającym ze stosowania toksycznych odczynników chemicznych;
  15)  określać fotochemiczne podstawy procesów ekspozycji oraz obróbki chemicznej materiałów promienioczułych;
  16)  likwidować następstwa przedostania się substancji chemicznych stosowanych w fotografii do środowiska naturalnego;
  17)  stosować metody utylizacji ścieków i odpadów powstałych podczas produkcji i obróbki chemicznej halogenosrebrowych materiałów promienioczułych;
  18)  określać wielkości fizyczne i fotometryczne stosowane w fotometrii i metrologii fotograficznej;
  19)  określać związki kształtu krzywej charakterystycznej oraz wielkości sensytometrycznych z użytkowymi właściwościami materiałów fotograficznych;
  20)  stosować sensytometryczne metody badań właściwości użytkowych materiałów fotograficznych;
  21)  określać metody badań i oceny właściwości użytkowych niekonwencjonalnych materiałów promienioczułych;
  22)  określać sposoby srebrowego i bezsrebrowego zapisu informacji obrazowej;
  23)  określać podstawowe elementy budowy, zasady działania maszyn i urządzeń stosowanych w fototechnice i chemicznej obróbce materiałów fotograficznych;
  24)  korzystać z różnych źródeł informacji;
  25)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;
  26)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   światło i jego właściwości, widzenie i synteza barw;
  2)   optyka fotograficzna;
  3)   aparaty fotograficzne, źródła światła stosowane w fotografii;
  4)   ekspozycja detektorów obrazu;
  5)   sporządzanie roztworów do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;
  6)   obróbka chemiczna materiałów światłoczułych;
  7)   zasady wykonywania zdjęć nieruchomych przedmiotów płaskich, trójwymiarowych oraz postaci ludzkich;
  8)   zdjęcia architektury i krajobrazu, zdjęcia katalogowe, reportażowe, reklamowe, dokumentacyjne i studyjne;
  9)   fotomakrografia i fotomikrografia;
  10)  techniki specjalne w fotografii;
  11)  klasyfikacja i budowa materiałów promienioczułych;
  12)  właściwości użytkowe halogenosrebrowych materiałów promienioczułych;
  13)  chemikalia fotograficzne, wywoływacze, utrwalacze, wybielacze, kąpiele pośrednie i końcowe;
  14)  chemikalia konfekcjonowane;
  15)  system kodów i oznaczeń halogenosrebrowych materiałów fotograficznych;
  16)  identyfikacja chemiczna substancji stosowanych w fotografii;
  17)  organiczne substancje wywołujące;
  18)  wywoływanie i utrwalanie obrazu fotograficznego;
  19)  regeneracja srebra, utylizacja odpadów produkcyjnych i ścieków pochodzących z obróbki chemicznej;
  20)  budowa klasycznych i elektronicznych detektorów obrazu;
  21)  krzywa charakterystyczna;
  22)  sensytometria materiałów światłoczułych;
  23)  metody bezsrebrowe i niekonwencjonalne;
  24)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: FIZYCZNO-TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   określać makroskopowe właściwości oraz elementarną budowę materii;
  2)   wykorzystywać prawa fizyki do interpretacji zjawisk stanowiących podstawę procesów zapisu informacji obrazowej;
  3)   charakteryzować procesy wytwarzania halogenosrebrowych materiałów światłoczułych;
  4)   dobierać urządzenia i maszyny do wytwarzania halogenosrebrowych materiałów fotograficznych;
  5)   dobierać oraz stosować metody badań i kontroli procesów wytwarzania materiałów światłoczułych;
  6)   określać granulometryczne i krystalograficzne właściwości halogenków srebra;
  7)   dokumentować przebieg procesów technologicznych;
  8)   opracowywać podstawowe receptury technologiczne oraz projekty realizacji zadań;
  9)   określać sensytometryczne właściwości materiałów fotograficznych;
  10)  określać wpływ obróbki chemicznej na właściwości sensytometryczne materiałów fotograficznych;
  11)  określać różnicowe wskaźniki sensytometryczne stosowane w kontroli i regulacji zautomatyzowanych systemów obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;
  12)  przeprowadzać kontrolę procesów chemicznej obróbki materiałów fotograficznych z wykorzystaniem standardowych i różnicowych metod sensytometrii fotograficznej;
  13)  cechować, kontrolować oraz obsługiwać urządzenia i przyrządy stosowane w sensytometrii fotograficznej;
  14)  wykorzystywać wiedzę z zakresu strukturometrii fotograficznej;
  15)  sporządzać roztwory do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;
  16)  obsługiwać procesory fotograficzne;
  17)  organizować stanowiska pracy;
  18)  użytkować podstawowe wyposażenie, maszyny i urządzenia elektryczne zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisami ochrony przeciwpożarowej.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   surowce wyjściowe do produkcji materiałów światłoczułych;
  2)   technologia wytwarzania materiałów światłoczułych;
  3)   obróbka chemiczna materiałów fotograficznych;
  4)   regeneracja roztworów do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych;
  5)   wysokotemperaturowe procesy obróbki materiałów fotograficznych barwnych;
  6)   utylizacja ścieków, ochrona środowiska, odzysk srebra;
  7)   podstawy sensytometrii fotograficznej;
  8)   kontrola sensytometryczna procesów obróbki chemicznej materiałów światłoczułych;
  9)   sensytometria materiałów światłoczułych;
  10)  strukturometria fotograficzna, ocena jakości materiałów fotograficznych;
  11)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: INFORMATYCZNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   analizować kierunki rozwoju oraz określać możliwości techniki i technologii fotografii cyfrowej;
  2)   określać zakres stosowania technik informatycznych;
  3)   użytkować sprzęt stosowany w tradycyjnych i cyfrowych technikach obrazowania;
  4)   posługiwać się specjalistycznym oprogramowaniem komputerowym do cyfrowego zapisu i przetwarzania obrazu;
  5)   wykorzystywać specjalistyczne oprogramowanie stosowane w sensytometrii fotograficznej;
  6)   charakteryzować hybrydowe metody uzyskiwania fotografii i filmów ruchomych;
  7)   stosować podstawową terminologię z zakresu teorii informacji, dyskretyzacji i cyfryzacji sygnałów w komputerowych technikach obrazowania;
  8)   określać możliwości i zakres stosowania komputerowych środowisk graficznych do cyfrowego przetwarzania obrazu;
  9)   określać zasady i metody stosowane w fotografii cyfrowej i hybrydowej;
  10)  dobierać oraz stosować metody rejestracji, przenoszenia, kompresji, przetwarzania i wizualizacji obrazu cyfrowego.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   systemy rejestracji obrazów optycznych;
  2)   podstawy teorii informacji;
  3)   tradycyjne i cyfrowe techniki rejestracji obrazu;
  4)   komputerowe przetwarzanie obrazu i dźwięku;
  5)   technika cyfrowa w sprzęcie fotograficznym;
  6)   technika komputerowa w sensytometrii i strukturometrii fotograficznej;
  7)   komputerowe modele zjawisk i procesów fotograficznych;
  8)   automatyka maszyn i urządzeń do obróbki materiałów fotograficznych.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;
  2)   rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  3)   sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;
  4)   sporządzać budżet i planować rozwój firmy;
  5)   opracowywać plan marketingowy;
  6)   stosować przepisy Kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  7)   stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;
  8)   podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;
  9)   sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;
  10)  komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  11)  prowadzić negocjacje;
  12)  rozwiązywać problemy;
  13)  podejmować decyzje;
  14)  przestrzegać zasad etyki;
  15)  wykonywać pracę zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  16)  określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;
  17)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  18)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  19)  korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;
  20)  organizować doskonalenie zawodowe pracowników.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   gospodarka rynkowa;
  2)   formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  3)   dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;
  4)   struktura budżetu;
  5)   plan rozwoju przedsiębiorstwa;
  6)   strategie marketingowe;
  7)   prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;
  8)   metody poszukiwania pracy;
  9)   dokumenty związane z zatrudnieniem;
  10)  zasady i metody komunikowania się;
  11)  elementy socjologii i psychologii pracy;
  12)  etyka;
  13)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
  14)  zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy;
  15)  elementy ergonomii;
  16)  pierwsza pomoc;
  17)  źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;
  18)  formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %*
Podbudowa programowa: gimnazjumPodbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa; zawód: fotografPodbudowa programowa: liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, uzupełniające liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające
Chemiczno-fotograficzny202020
Fizyczno-technologiczny353035
Informatyczny152015
Podstawy działalności zawodowej151515
Razem:85**85**85**
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 15 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia fotograficzna;
  2)   pracownia sensytometryczna;
  3)   pracownia komputerowa;
  4)   pracownia plastyczna.
Pracownia fotograficzna powinna składać się z sali dydaktycznej, studia fotograficznego, laboratorium fotograficznego.
Sala dydaktyczna powinna być wyposażona w:
  1)   tablicę, zwijany ekran;
  2)   telewizor z odtwarzaczem video i CD;
  3)   zestaw kaset video, płyt CD;
  4)   komputery z oprogramowaniem do cyfrowej obróbki obrazu;
  5)   skaner;
  6)   drukarkę;
  7)   rzutnik multimedialny;
  8)   rzutnik pisma;
  9)   tablice tematyczne;
  10)  biblioteczkę z literaturą fachową, czasopismami, katalogami;
  11)  blat do końcowej obróbki zdjęć;
  12)  zestaw materiałów do oprawy i ekspozycji zdjęć.
Studio fotograficzne powinno być wyposażone w:
  1)   sprzęt fotograficzny:
a)  aparaty fotograficzne do wykonywania zdjęć na materiałach światłoczułych halogenosrebrowych,
b)  aparat cyfrowy,
c)  zestaw obiektywów o różnej odległości ogniskowej,
d)  światłomierz do pomiaru światła błyskowego i zastanego;
e)  zestaw filtrów zdjęciowych;
  2)   sprzęt oświetleniowy:
a)  studyjne oświetlenie błyskowe,
b)  zestaw reflektorów,
c)  lampę błyskową,
d)  rozpraszacze światła;
  3)   sprzęt pomocniczy:
a)  statyw z głowicą,
b)  zestaw tła,
c)  stół bezcieniowy,
d)  ekrany rozpraszające,
e)  kolumnę reprodukcyjną,
f)  namioty świetlne,
g)  torbę reporterską,
h)  wężyk spustowy,
i)  pierścienie pośrednie, mieszki,
j)  przedłużacz;
  4)   materiały światłoczułe analogowe i cyfrowe.
Laboratorium fotograficzne powinno być wyposażone w:
  1)   maszyny i urządzenia do obróbki materiałów fotograficznych;
  2)   sprzęt do kopiowania:
a)  powiększalnik z głowicą filtracyjną,
b)  zegar powiększalnikowy z osprzętem,
c)  maskownicę,
d)  kopiarkę,
e)  lampy ciemniowe z filtrami,
f)  zestaw filtrów do kopiowania;
  3)   sprzęt pomocniczy do obróbki laboratoryjnej;
  4)   odczynniki chemiczne do obróbki materiałów światłoczułych.
Pracownia sensytometryczna powinna być wyposażona w:
  1)   zestawy do ćwiczeń z zakresu sensytometrii fotograficznej:
a)  sensytometry z cechowanymi źródłami światła, modulatorami oświetlenia i filtrami barwnymi,
b)  densytometry do pomiarów w świetle odbitym i przepuszczonym,
c)  wywoływaczki sensytometryczne,
d)  suszarki,
e)  sprzęt laboratoryjny i ciemniowy;
  2)   licencjonowane oprogramowanie wraz z komputerami połączonymi z densytometrami.
Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   programy komputerowe do cyfrowej obróbki zdjęć;
  3)   skanery do materiałów transparentnych i refleksyjnych;
  4)   drukarki różnego typu;
  5)   aparaty cyfrowe i nośniki.
Pracownia plastyczna powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska rysunkowe z kompletem przyborów rysunkowych i malarskich;
  2)   sztalugi i podkłady do papieru rysunkowego;
  3)   modele i plansze figur płaskich, brył oraz przedmiotów dekoracyjnych;
  4)   materiały pomocnicze.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w pracowniach szkolnych, usługowych i przemysłowych laboratoriach fotograficznych, studiach fotograficznych i reklamowych oraz zakładach prowadzących dokumentację fotograficzną.

ZAŁĄCZNIK Nr 2 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE MECHANIK-MONTER MASZYN I URZĄDZEŃ

SYMBOL CYFROWY 723[02] 

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   interpretować podstawowe zjawiska i prawa z zakresu mechaniki, materiałoznawstwa, technologii mechanicznej i elektrotechniki;
  2)   czytać rysunki techniczne maszynowe oraz sporządzać szkice prostych części maszyn;
  3)   czytać i interpretować schematy i dokumentacje: warsztatowe, technologiczne, montażowe, demontażowe, techniczno-ruchowe (DTR);
  4)   dobierać narzędzia, przyrządy i urządzenia do wykonywanych prac;
  5)   ustawiać ramy, płyty fundamentowe, pomosty i rusztowania;
  6)   charakteryzować maszyny transportowe, technologiczne i energetyczne;
  7)   wyważać statycznie elementy maszyn;
  8)   mierzyć podstawowe wielkości fizyczne i geometryczne;
  9)   oceniać stan techniczny maszyn i urządzeń z zastosowaniem metod diagnostyki technicznej;
  10)  określać zakres napraw mechanizmów i zespołów maszyn i urządzeń na podstawie przeprowadzonej diagnozy;
  11)  wykonywać montaż i demontaż maszyn i urządzeń oraz ich podzespołów;
  12)  rozpoznawać podstawowe materiały eksploatacyjne i charakteryzować ich właściwości;
  13)  dobierać części zamienne;
  14)  wykonywać prace regeneracyjne zużytych części;
  15)  wykonywać części maszyn z zastosowaniem obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem;
  16)  stosować różne sposoby łączenia elementów;
  17)  kontrolować jakość wykonanych prac;
  18)  wykonywać rozliczenia kosztów wyrobów i usług;
  19)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  20)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  21)  komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  22)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  23)  stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
  24)  korzystać z różnych źródeł informacji;
  25)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  26)  planować prowadzenie działalności gospodarczej.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie procesu kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie mechanik-monter maszyn i urządzeń powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   wykonywania podstawowych operacji obróbki ręcznej, mechanicznej skrawaniem, cieplnej, plastycznej i spajania;
  2)   instalowania, uruchamiania i przemieszczania maszyn i urządzeń;
  3)   wykonywania i naprawiania typowych części maszyn;
  4)   przeprowadzania przeglądów technicznych, konserwacji i naprawy maszyn i urządzeń;
  5)   montowania maszyn i urządzeń;
  6)   kontrolowania maszyn i urządzeń po naprawie, regulowania i ustawiania według żądanych parametrów eksploatacyjnych;
  7)   sporządzania uproszczonych kalkulacji kosztów wytwarzania i naprawiania maszyn i urządzeń.
3. Zawód mechanik-monter maszyn i urządzeń jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:
  1)   maszyn i urządzeń przemysłowych;
  2)   aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego;
  3)   maszyn i urządzeń budowlanych i drogowych;
  4)   maszyn i urządzeń górniczych;
  5)   maszyn i urządzeń hutniczych;
  6)   maszyn i urządzeń energetycznych;
  7)   maszyn i urządzeń okrętowych;
  8)   maszyn i urządzeń przemysłu spożywczego;
  9)   maszyn i urządzeń przemysłu odzieżowego;
  10)  maszyn i urządzeń przemysłu włókienniczego;
  11)  maszyn i urządzeń przemysłu drzewnego;
  12)  maszyn i urządzeń przemysłu skórzanego;
  13)  obrabiarek do metali;
  14)  silników spalinowych.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:
  1)   techniczne podstawy zawodu;
  2)   budowa i montaż maszyn i urządzeń;
  3)   eksploatacja maszyn i urządzeń;
  4)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: TECHNICZNE PODSTAWY ZAWODU

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wyjaśniać podstawowe pojęcia oraz stosować prawa i zasady mechaniki technicznej, elektrotechniki, elektroniki i automatyki;
  2)   wykonywać podstawowe obliczenia wytrzymałościowe;
  3)   rozróżniać rodzaje źródeł energii elektrycznej, elementy obwodów prądu stałego i przemiennego;
  4)   czytać schematy układów elektrycznych i elektronicznych;
  5)   mierzyć i obliczać podstawowe wielkości elektryczne;
  6)   rozróżniać elementy składowe instalacji elektrycznej, osprzęt instalacyjny, przewody oraz zabezpieczenia;
  7)   charakteryzować właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne, technologiczne materiałów konstrukcyjnych stosowanych w budowie maszyn;
  8)   stosować zasady sporządzania rysunku technicznego maszynowego oraz odpowiednie techniki zapisu podczas wykonywania odwzorowań konstrukcyjnych;
  9)   wykonywać szkice części maszyn;
  10)  wyjaśniać oznaczenia stosowane na rysunkach technicznych maszynowych;
  11)  wyjaśniać pojęcia: tolerancja, pasowania, chropowatość powierzchni;
  12)  mierzyć wielkości geometryczne;
  13)  wyjaśniać procesy technologiczne obróbki cieplnej, cieplno-chemicznej, plastycznej, odlewnictwa i obróbki wiórowej;
  14)  charakteryzować obróbkę wykańczającą;
  15)  rozróżniać metody obróbki erozyjnej;
  16)  wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej i mechanicznej;
  17)  wykonywać typowe połączenia nierozłączne: spawane, zgrzewane, lutowane i klejone;
  18)  użytkować urządzenia komputerowe w zakresie wspomagania projektowania oraz obróbki wyników wykonanych pomiarów;
  19)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania operacji obróbki ręcznej i połączeń spajanych.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   podstawowe pojęcia mechaniki technicznej;
  2)   podstawy obliczeń wytrzymałościowych;
  3)   prąd elektryczny, magnetyzm i elektromagnetyzm;
  4)   maszyny elektryczne prądu stałego i przemiennego;
  5)   podstawy miernictwa elektrycznego;
  6)   instalacje elektryczne;
  7)   elektronika i automatyka przemysłowa;
  8)   materiały konstrukcyjne i technologiczne stosowane w budowie maszyn;
  9)   zasady tworzenia rysunku technicznego i wymiarowania;
  10)  rzutowanie prostokątne i aksonometryczne;
  11)  zasady wykonywania widoków i przekrojów;
  12)  uproszczenia rysunkowe i szkicowanie części maszyn oraz połączeń;
  13)  rysunki wykonawcze, złożeniowe, zabiegowe i operacyjne;
  14)  tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni w budowie maszyn;
  15)  pomiary warsztatowe;
  16)  podstawy obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej;
  17)  obróbka plastyczna metali (walcowanie, kucie, tłoczenie), odlewnictwo;
  18)  podstawowe operacje z zakresu obróbki ręcznej oraz narzędzia do obróbki;
  19)  sposoby obróbki skrawaniem: toczenie, wiercenie, szlifowanie, frezowanie;
  20)  obróbka wykańczająca części maszyn (docieranie, polerowanie, gładzenie, dogładzanie);
  21)  obróbka erozyjna części maszyn (obróbka elektroerozyjna, elektrochemiczna, strumieniowo-erozyjna: plazmowa, elektronowa, fotonowa);
  22)  sposoby spajania metali i niemetali: lutowanie, spawanie, zgrzewanie, klejenie;
  23)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: BUDOWA I MONTAŻ MASZYN I URZĄDZEŃ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wyjaśniać pojęcia: proces produkcyjny, proces technologiczny, maszyna, urządzenie, element maszyny, zespół, podzespół, mechanizm;
  2)   klasyfikować typowe maszyny i urządzenia mechaniczne;
  3)   rozróżniać i charakteryzować połączenia rozłączne i nierozłączne;
  4)   rozróżniać podstawowe mechanizmy ruchu postępowego i obrotowego;
  5)   wyjaśniać budowę, zasadę działania i przeznaczenie typowych maszyn i urządzeń (silnik, obrabiarka, urządzenia dźwigowo-transportowe), napędów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych;
  6)   wyjaśniać zasady i organizację montażu w produkcji maszyn i urządzeń;
  7)   wykorzystywać dokumentacją technologiczną montażu;
  8)   przeprowadzać montaż i demontaż typowych połączeń rozłącznych;
  9)   przeprowadzać montaż łożysk, osi i wałów;
  10)  przeprowadzać montaż i demontaż typowych mechanizmów napędowych;
  11)  przeprowadzać montaż części przesuwnych;
  12)  przeprowadzać montaż mechanizmów ruchu postępowego i obrotowego;
  13)  przeprowadzać montaż napędów hydraulicznych i pneumatycznych;
  14)  wyjaśniać zasady montażu głównego maszyn i urządzeń;
  15)  sprawdzać jakość maszyny i urządzenia po montażu;
  16)  nakładać powłoki ochronne i dekoracyjne na wyprodukowane maszyny i urządzenia;
  17)  posługiwać się narzędziami, przyrządami i urządzeniami stosowanymi w montażu i demontażu maszyn i urządzeń;
  18)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas montażu i demontażu maszyn i urządzeń.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   charakterystyka produkcji urządzeń technicznych;
  2)   klasyfikacja maszyn i urządzeń;
  3)   mechanizmy i elementy maszyn;
  4)   budowa i zasady działania typowych maszyn i urządzeń mechanicznych;
  5)   napędy i sterowania hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne;
  6)   ogólne zasady projektowania procesów technologicznych montażu;
  7)   zasady montażu i demontażu;
  8)   organizacja procesu montażu i demontażu (organizacja stanowisk, przygotowanie dokumentacji technologicznej montażu);
  9)   operacje pomocnicze w procesie technologicznym montażu (mycie i czyszczenie jednostek montażowych, dopasowywanie, regulacja elementów i zespołów);
  10)  przyrządy i uchwyty montażowe oraz urządzenia transportowe;
  11)  technologia montażu połączeń rozłącznych;
  12)  technologia montażu łożysk, osi i wałów;
  13)  technologia montażu i demontażu mechanizmów napędowych (koła na wałach, napędy pasowe, łańcuchowe, przekładnie zębate, napędy cierne, sprzęgła);
  14)  technologia montażu części przesuwnych (prowadnic);
  15)  technologia montażu mechanizmów ruchu postępowego (mechanizm śrubowy, korbowo-tłokowy, mimośrodowy, jarzmowo-wahadłowy, zapadkowy, rozrządu zaworowego);
  16)  technologia montażu mechanizmów hydraulicznych i pneumatycznych;
  17)  montaż główny maszyn i urządzeń;
  18)  powłoki ochronne i dekoracyjne;
  19)  mechanizacja i automatyzacja montażu;
  20)  kontrola jakości w procesie technologicznym montażu;
  21)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas montażu i demontażu maszyn i urządzeń.

BLOK: EKSPLOATACJA MASZYN I URZĄDZEŃ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wyjaśniać podstawowe pojęcia związane z eksploatacją obiektów technicznych;
  2)   rozróżniać procesy eksploatacyjne maszyn i urządzeń: użytkowanie, obsługiwanie, zasilanie;
  3)   charakteryzować warunki techniczne użytkowania, określać miary użytkowania i ich zastosowanie;
  4)   instalować, przygotowywać do pracy i uruchamiać maszynę lub urządzenie;
  5)   rozróżniać i charakteryzować podstawowe rodzaje materiałów eksploatacyjnych (oleje, smary, ciecze chłodząco-smarujące, paliwa);
  6)   wyjaśniać istotę smarowania oraz systemy smarowania olejem i smarem stałym;
  7)   dobierać materiały smarowe do łożysk, przekładni mechanicznych, silników spalinowych;
  8)   określać czynniki powodujące powstawanie korozji oraz rozróżniać podstawowe metody zabezpieczania metali przed korozją;
  9)   charakteryzować procesy zużyciowo-starzeniowe maszyn i urządzeń;
  10)  rozróżniać metody przeciwdziałania zużyciu maszyn i ich elementów;
  11)  charakteryzować czynniki mające wpływ na uszkodzenia urządzeń mechanicznych;
  12)  określać podstawowe zadania diagnostyki technicznej;
  13)  wyjaśniać pojęcie stan techniczny maszyny i urządzenia oraz rozróżniać metody diagnostyczne;
  14)  wykorzystywać urządzenia diagnostyczne w ocenie stanu technicznego i interpretować wyniki pomiarów;
  15)  dokonywać weryfikacji części maszyn;
  16)  określać zakres przeglądu i naprawy;
  17)  rozróżniać fazy procesu naprawczego;
  18)  określać sposoby naprawy części maszyn i urządzeń;
  19)  rozróżniać i stosować przyrządy i urządzenia obsługowo-naprawcze;
  20)  posługiwać się dokumentacją obsługowo-naprawczą;
  21)  przeprowadzać naprawy typowych elementów maszyn i zespołów maszynowych;
  22)  wykonywać czynności związane z konserwacją maszyny (czyszczenie, smarowanie, sprawdzanie stanu technicznego urządzenia);
  23)  wyjaśniać proces technologiczny naprawy maszyn i urządzeń przemysłowych;
  24)  sprawdzać jakość prac obsługowo-naprawczych;
  25)  zabezpieczać maszyny i urządzenia po naprawie;
  26)  komunikować się i współdziałać z różnymi komórkami organizacyjnymi procesu obsługowo-naprawczego;
  27)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii i bezpieczeństwa pracy;
  28)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas prac obsługowo-naprawczych.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   podstawowe pojęcia eksploatacji urządzeń technicznych;
  2)   fizyko-chemiczne podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń;
  3)   korozja metali i powłoki ochronne;
  4)   materiały, gazy i płyny eksploatacyjne;
  5)   rodzaje tarcia i smarowania;
  6)   uszczelnienia techniczne;
  7)   zasady rozpoznawania zużycia i uszkodzenia elementów maszyn;
  8)   rozpoznawanie wad za pomocą defektoskopii;
  9)   diagnostyka techniczna maszyn i urządzeń;
  10)  zasady naprawy obiektów technicznych;
  11)  organizacja prac naprawczych;
  12)  stanowiska i urządzenia obsługowo-naprawcze;
  13)  proces technologiczny naprawy maszyn;
  14)  weryfikacja części maszyn;
  15)  metody regeneracji elementów maszyn;
  16)  naprawa powierzchni roboczych i elementów (czopy i wały, otwory, tuleje i łożyska, obudowy i kadłuby oraz inne);
  17)  naprawa typowych zespołów (przekładnie, podzespoły wirujące, układy hydrauliczne i inne);
  18)  próby uruchomienia maszyn i urządzeń po naprawie, przeprowadzanie niezbędnych regulacji;
  19)  wycofywanie z eksploatacji maszyn i urządzeń;
  20)  zaplecze obsługowo-naprawcze maszyn i urządzeń mechanicznych;
  21)  praca na typowych stanowiskach monterskich w przedsiębiorstwach produkcji maszyn i urządzeń mechanicznych i obsługowo-naprawczych;
  22)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas naprawy maszyn i urządzeń.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  2)   udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  3)   dobierać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy;
  4)   organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  5)   interpretować podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;
  6)   sporządzać kalkulacje usług obsługowych i naprawczych maszyn i urządzeń;
  7)   podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;
  8)   sporządzać dokumenty dotyczące zatrudnienia oraz działalności gospodarczej;
  9)   komunikować się i współpracować w zespole;
  10)  rozwiązywać problemy;
  11)  podejmować decyzje;
  12)  doskonalić umiejętności zawodowe;
  13)  przestrzegać zasad etyki.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
  2)   pierwsza pomoc;
  3)   środki ochrony indywidualnej;
  4)   elementy ergonomii;
  5)   podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;
  6)   wycena prac usługowych związanych z obsługą maszyn i urządzeń;
  7)   metody poszukiwania pracy;
  8)   podejmowanie działalności gospodarczej;
  9)   zasady i metody komunikowania się;
  10)  elementy socjologii i psychologii pracy;
  11)  formy doskonalenia zawodowego;
  12)  etyka.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w % *
Techniczne podstawy zawodu18
Budowa i montaż maszyn i urządzeń24
Eksploatacja maszyn i urządzeń29
Podstawy działalności zawodowej4
Razem:75 **
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 25 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia rysunku technicznego;
  2)   pracownia elektrotechniki i elektroniki;
  3)   pracownia komputerowa;
  4)   pracownia maszyn i urządzeń;
  5)   pracownia technologii napraw;
  6)   warsztaty szkolne.
Pracownia rysunku technicznego powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   zestaw modeli wspomagających kształtowanie wyobraźni przestrzennej;
  3)   eksponaty i modele części maszyn;
  4)   modele maszyn i urządzeń;
  5)   przykładowe dokumentacje konstrukcyjne;
  6)   zestaw norm rysunkowych;
  7)   katalogi typowych części maszyn, podzespołów i zespołów.
Pracownia elektrotechniki i elektroniki powinna być wyposażona w:
  1)   podstawowe mierniki wielkości elektrycznych;
  2)   typowe elementy i układy elektryczne i elektroniczne;
  3)   podstawowe maszyny i urządzenia elektryczne;
  4)   schematy instalacji elektrycznych;
  5)   mechaniczne i elektryczne elementy i układy automatyki;
  6)   PN-ISO, ISO;
  7)   katalogi maszyn i urządzeń elektrycznych;
  8)   katalogi elementów elektronicznych.
Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   drukarki;
  3)   pakiet programów biurowych;
  4)   programy do wspomagania projektowania typu CAD;
  5)   programy specjalistyczne.
Pracownia budowy maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:
  1)   elementy maszyn;
  2)   mechanizmy;
  3)   elementy układów hydraulicznych i pneumatycznych;
  4)   elementy automatyki przemysłowej;
  5)   modele i eksponaty typowych maszyn;
  6)   PN-ISO, ISO;
  7)   katalogi maszyn i urządzeń;
  8)   katalogi części znormalizowanych.
Pracownia technologii wytwarzania i napraw powinna być wyposażona w:
  1)   próbki materiałów eksploatacyjnych;
  2)   próbki zużytych części maszyn i urządzeń;
  3)   przyrządy pomiarowe;
  4)   narzędzia do obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem;
  5)   narzędzia i przyrządy wykorzystywane w procesach montażu i naprawy maszyn i urządzeń;
  6)   modele obrabiarek do metalu;
  7)   dokumentacje procesów technologicznych montażu i naprawy maszyn i urządzeń;
  8)   instrukcje stanowiskowe;
  9)   PN-ISO, ISO;
  10)  katalogi maszyn i urządzeń.
Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:
  1)   przyrządy pomiarowe;
  2)   narzędzia do obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem;
  3)   urządzenia do: nagrzewania, chłodzenia, spawania, obróbki plastycznej;
  4)   urządzenia i przyrządy do prac montażowych i demontażowych;
  5)   narzędzia i przyrządy wykorzystywane w procesie naprawy maszyn i urządzeń;
  6)   urządzenia, zespoły, elementy maszyn przeznaczone do konserwacji i naprawy;
  7)   obrabiarki do metalu;
  8)   odzież ochronną do spawania i kucia;
  9)   dokumentację warsztatową;
  10)  dokumentacje techniczno-ruchowe (DTR);
  11)  katalog narzędzi;
  12)  PN-ISO, ISO.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz w zakładach przemysłu metalowego i maszynowego lub w zakładach usługowo-naprawczych.

ZAŁĄCZNIK Nr 3 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE MODELARZ ODLEWNICZY

SYMBOL CYFROWY 721[04] 

I. OPIS ZAWODU
1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   wykonywać przestrzenne modele prostych i złożonych brył geometrycznych na podstawie rysunku konstrukcyjnego;
  2)   czytać uproszczone rysunki modeli i sporządzać wykres modelarski;
  3)   czytać schematy układów mechanicznych i elektrycznych występujące w maszynach i urządzeniach modelarskich;
  4)   oceniać stan techniczny użytkowanego urządzenia;
  5)   wykonywać proste naprawy, regulację i konserwację maszyn i urządzeń modelarskich;
  6)   oceniać i weryfikować narzędzia, oprzyrządowanie modelowe i przyrządy pomocnicze stosowane przy wytwarzaniu modeli odlewniczych;
  7)   posługiwać się przyrządami pomiarowymi i sprawdzianami w procesie technologicznym wykonywania modeli odlewniczych;
  8)   kontrolować działanie i sprawdzać prawidłowość pracy maszyn i urządzeń stosowanych do produkcji modeli;
  9)   rozpoznawać gatunki materiałów modelarskich, a także oceniać ich jakość;
  10)  przygotowywać podstawowe i pomocnicze materiały modelarskie;
  11)  uruchamiać, kontrolować przebieg pracy oraz wyłączać podstawowe maszyny i urządzenia modelarskie;
  12)  wykonywać ręczną i mechaniczną obróbkę drewna, metali, tworzyw sztucznych i ceramicznych stosowanych w modelarstwie;
  13)  wykrywać wady oprzyrządowania modelowego, kwalifikować do naprawy oraz naprawiać, a także analizować przyczyny ich powstawania;
  14)  wykonywać operacje spajania, odlewania, laminowania i termoformowania modelarskich tworzyw sztucznych;
  15)  wykonywać kontrolę przebiegu procesu technologicznego zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;
  16)  pobierać próby i badać właściwości technologiczne tworzyw modelarskich;
  17)  wykonywać próby technologiczne oprzyrządowania modelowego w odlewni;
  18)  korzystać z urządzeń komputerowych stosowanych w procesach wytwarzania, kontroli i sterowania oraz analizy jakości;
  19)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  20)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  21)  komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  22)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  23)  stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;
  24)  stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
  25)  korzystać z różnych źródeł informacji;
  26)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie modelarz odlewniczy powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   użytkowania maszyn i urządzeń modelarskich;
  2)   dokonywania przeglądu, konserwacji, drobnych napraw oraz regulacji urządzeń modelarskich;
  3)   wykonywania czynności związanych z weryfikacją, użytkowaniem i konserwacją przyrządów pomiarowych oraz narzędzi roboczych;
  4)   prowadzenia procesu przygotowywania materiałów, kompozycji i mas modelarskich według instrukcji technologicznej;
  5)   wykonywania ręcznie rdzeni i form odlewniczych niezbędnych do przeprowadzania prób technologicznych oprzyrządowania modelowego;
  6)   wykonywania modeli, rdzennic i innych elementów zespołów modelowych;
  7)   wykonywania kokil i form ciśnieniowych oraz pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego;
  8)   uczestniczenia w przeprowadzaniu kontroli wstępnej, międzyoperacyjnej i ostatecznej produkowanych modeli i rdzennic, zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;
  9)   dokonywania naprawy zespołów modelowych.
3. Zawód modelarz odlewniczy jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:
  1)   wytwarzania modeli z drewna;
  2)   wytwarzania modeli i form metalowych;
  3)   wytwarzania modeli z tworzyw sztucznych i mas ceramicznych;
  4)   wytwarzania modeli zdobniczych i artystycznych.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:
  1)   eksploatacyjny;
  2)   technologiczny;
  3)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: EKSPLOATACYJNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wykonywać szkice części maszyn zgodnie z obowiązującymi normami rysunku technicznego;
  2)   czytać dokumentację techniczno-ruchową (DTR) oraz instrukcje obsługi maszyn i urządzeń;
  3)   określać warunki równowagi ciała sztywnego;
  4)   wyjaśniać pojęcia: prędkość obwodowa, prędkość obrotowa, praca mechaniczna, moc, energia i sprawność;
  5)   rozróżniać typowe rodzaje obciążeń i naprężeń występujące w elementach maszyn;
  6)   rozróżniać materiały konstrukcyjne;
  7)   rozróżniać rodzaje połączeń, osie, wały, łożyska, sprzęgła, hamulce i mechanizmy oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;
  8)   określać na podstawie dokumentacji technicznej elementy składowe maszyny lub urządzenia oraz ustalać przebieg ich montażu i demontażu;
  9)   określać parametry maszyn i urządzeń elektrycznych na podstawie tabliczki znamionowej oraz rozróżniać na schematach elementy obwodu elektrycznego;
  10)  rozróżniać układy zabezpieczeń;
  11)  dokonywać pomiaru natężenia prądu i mocy w obwodach prądu stałego oraz przemiennego jedno- i trójfazowego;
  12)  rozróżniać instalacje mieszkaniowe i przemysłowe oraz połączenia odbiorników szeregowo, równolegle, w gwiazdę i w trójkąt;
  13)  rozróżniać: uziemienie ochronne, uziom, przewód uziemiający i zerowanie oraz dokonywać pomiaru rezystancji izolacji i rezystancji uziemienia;
  14)  wskazywać różnice w budowie i pracy między prądnicą, silnikiem i transformatorem;
  15)  rozróżniać podstawowe elementy elektroniczne oraz podstawowe elementy układów sterowania;
  16)  rozróżniać elementy napędów pneumatycznych i hydraulicznych oraz określać ich przeznaczenie;
  17)  określać wykorzystanie sprężarek i wentylatorów w procesach odlewniczych;
  18)  klasyfikować i charakteryzować urządzenia transportu wewnętrznego oraz określać ich wykorzystanie w procesach wykonywania i magazynowania zespołów modelowych;
  19)  objaśnić budowę, zasady użytkowania, konserwacji i składowania narzędzi modelarskich;
  20)  wyjaśniać budowę, zasady działania i użytkowania obrabiarek stosowanych w modelarstwie;
  21)  użytkować obrabiarki stosowane w modelarni;
  22)  rozróżniać maszyny i urządzenia stosowane w procesach wytwarzania form i rdzeni;
  23)  użytkować maszyny rdzeniarskie i formierskie w zakresie umożliwiającym wykonywanie prób technologicznych nowego oprzyrządowania modelowego;
  24)  wskazywać zależności między tarciem i smarowaniem oraz rozróżniać układy smarowania maszyn;
  25)  rozpoznawać stan techniczny użytkowanych maszyn i urządzeń w modelarstwie;
  26)  objaśniać zasady użytkowania i składowania zespołów modelowych;
  27)  posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR), PN-ISO oraz inną literaturą techniczną;
  28)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego, podczas użytkowania i obsługiwania maszyn, urządzeń i narzędzi stosowanych w modelarstwie.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   rysunek techniczny;
  2)   tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni;
  3)   podstawy mechaniki i wytrzymałości materiałów;
  4)   materiały konstrukcyjne;
  5)   elementy maszyn;
  6)   montaż i demontaż;
  7)   elementy elektrotechniki i elektroniki;
  8)   napędy pneumatyczne i hydrauliczne;
  9)   sprężarki i wentylatory;
  10)  urządzenia transportu wewnętrznego;
  11)  narzędzia modelarskie;
  12)  maszyny i urządzenia wykorzystywane w modelarstwie;
  13)  maszyny i urządzenia wykorzystywane w procesach wytwarzania form i rdzeni;
  14)  tarcie i smarowanie w maszynach;
  15)  zużycie i ocena stanu technicznego narzędzi modelarskich;
  16)  konserwacja i naprawa zespołów modelowych;
  17)  obsługiwanie maszyn i urządzeń do wytwarzania modeli odlewniczych;
  18)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   biegle czytać uproszczoną i pełną dokumentację oprzyrządowania modelowego;
  2)   sporządzać rysunki: koncepcji technologicznej odlewu, surowego odlewu, modelu, rdzennicy i formy;
  3)   rozróżniać materiały modelarskie oraz określać ich właściwości i przeznaczenie;
  4)   dobierać podstawowe i pomocnicze materiały oraz elementy galanterii modelarskiej do produkcji oprzyrządowania modelowego;
  5)   wykonywać pomiary warsztatowe z wymaganą dokładnością oraz z zastosowaniem miar skurczowych;
  6)   charakteryzować podstawowe techniki obróbki materiałów wykorzystywane w modelarstwie: obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem drewna, metali i tworzyw sztucznych, termoformowanie i laminowanie tworzyw sztucznych;
  7)   charakteryzować odlewanie metali i ich stopów oraz tworzyw sztucznych, obróbkę plastyczną metali i spajanie;
  8)   określać zasady konstruowania modeli, rdzennic i płyt modelowych;
  9)   rozróżniać elementy zespołu modelowego oraz wskazywać na ich przeznaczenie (modele, rdzennice, przyrządy usprawniające formowanie: deski modelowe i fałszywki, płyty modelowe, ramy do wkładek modelowych);
  10)  klasyfikować modele, rdzennice oraz płyty modelowe;
  11)  planować procesy technologiczne wytwarzania oprzyrządowania modelowego z drewna, metalu, tworzyw sztucznych i mas ceramicznych;
  12)  sporządzać wykres modelarski;
  13)  obrabiać ręcznie i mechanicznie drewniane elementy zespołów modelowych oraz łączyć je za pomocą złącz i kleju;
  14)  wykańczać drewniane omodelowanie odlewnicze;
  15)  dobierać metody naprawy i konserwacji zespołów modelowych drewnianych;
  16)  obrabiać ręcznie i mechanicznie metalowe elementy zespołów modelowych;
  17)  objaśniać zasady montażu modeli na płytach modelowych;
  18)  montować modele metalowe i rdzennice;
  19)  wykonywać elementy oprzyrządowania modelowego z tworzyw sztucznych i mas ceramicznych metodami odlewania, termoformowania, laminowania, cięcia i spajania;
  20)  charakteryzować sposoby wytwarzania form i matryc do specjalnych metod odlewania i określać stawiane im wymagania;
  21)  klasyfikować i charakteryzować skrzynki formierskie;
  22)  charakteryzować oprzyrządowanie pomocnicze do formowania;
  23)  określać zasady składowania, ewidencjonowania i wydawania modeli;
  24)  naprawiać i konserwować omodelowanie odlewnicze oraz kwalifikować do likwidacji omodelowanie zużyte;
  25)  charakteryzować podstawowe metody formowania ręcznego i maszynowego;
  26)  wykonywać ręcznie rdzenie i formy piaskowe;
  27)  charakteryzować specjalne metody odlewania;
  28)  wykazywać wpływ oprzyrządowania odlewniczego na jakość i dokładność wykonywania odlewów;
  29)  dobierać narzędzia, przyrządy i materiały w zależności od wykonywanej pracy;
  30)  wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy, materiały i wykonane prace;
31)  przeprowadzać kontrolę zespołów modelowych zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;
  32)  użytkować urządzenia komputerowe do wspomagania procesów wytwarzania zespołów modelowych;
  33)  posługiwać się dokumentacją technologiczną, PN-ISO, zakładowymi normami oraz inną literaturą techniczną;
  34)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska na stanowisku pracy.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   dokumentacja oprzyrządowania modelowego;
  2)   materiały modelarskie;
  3)   pomiary warsztatowe;
  4)   obróbka ręczna;
  5)   obróbka mechaniczna skrawaniem;
  6)   obróbka plastyczna metali;
  7)   odlewnictwo;
  8)   spajanie;
  9)   konstruowanie zespołu modelowego;
  10)  wytwarzanie modeli z drewna;
  11)  wytwarzanie modeli metalowych;
  12)  wytwarzanie modeli z tworzyw sztucznych i mas ceramicznych;
  13)  formy i matryce do specjalnych metod odlewania;
  14)  skrzynki formierskie i oprzyrządowanie pomocnicze do formowania;
  15)  konserwacja i naprawa omodelowania odlewniczego;
  16)  gospodarka materiałowa;
  17)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz przepisy ochrony środowiska.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  2)   określać główne źródła zanieczyszczeń emitowanych przez zakłady odlewnicze i zakłady rzemieślnicze wykonujące modele odlewnicze oraz wskazywać ich wpływ na człowieka i środowisko;
  3)   oceniać stan zagrożenia środowiska spowodowany emisją gazów, pyłów i innych odpadów odlewniczych na podstawie obowiązujących norm dopuszczalnych zanieczyszczeń;
  4)   udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  5)   dobierać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy;
  6)   organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  7)   interpretować podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;
  8)   podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;
  9)   sporządzać dokumenty dotyczące zatrudnienia oraz działalności gospodarczej;
  10)  komunikować się i współpracować w zespole;
  11)  rozwiązywać problemy;
  12)  podejmować decyzje;
  13)  doskonalić umiejętności zawodowe;
  14)  przestrzegać zasad etyki.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  2)   pierwsza pomoc;
  3)   środki ochrony indywidualnej;
  4)   elementy ergonomii;
  5)   podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;
  6)   metody poszukiwania pracy;
  7)   podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej;
  8)   zasady i metody komunikowania się;
  9)   elementy socjologii i psychologii pracy;
  10)  formy doskonalenia zawodowego;
  11)  etyka.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w okresie kształcenia w % *
Eksploatacyjny24
Technologiczny42
Podstawy działalności zawodowej6
Razem:72**
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 28 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń;
  2)   pracownia technologii odlewnictwa;
  3)   pracownia modelarstwa;
  4)   pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki;
  5)   pracownia komputerowa;
  6)   warsztaty szkolne.
Pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   przybory kreślarskie;
  3)   rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;
  4)   PN-ISO;
  5)   dokumentacje techniczne, dokumentację techniczno-ruchową (DTR);
  6)   modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;
  7)   elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;
  8)   części maszyn z różnymi postaciami zużycia;
  9)   modele: sprężarek, wentylatorów, pomp, urządzeń transportowych;
  10)  przyrządy pomiarowe, wzorce chropowatości;
  11)  elementy pasowane;
  12)  katalog łożysk tocznych.
Pracownia technologii odlewnictwa powinna być wyposażona w:
  1)   próbki materiałów i mas formierskich;
  2)   narzędzia formierskie;
  3)   elementy zespołów modelowych i odlewniczego oprzyrządowania pomocniczego;
  4)   odlewy wykonane z różnych stopów;
  5)   odlewy wykonane różnymi metodami odlewania;
  6)   modele maszyn i urządzeń odlewniczych;
  7)   dokumentację techniczną produkcji odlewów;
  8)   normy techniczne z zakresu odlewnictwa;
  9)   katalogi maszyn i urządzeń odlewniczych.
Pracownia modelarstwa powinna być wyposażona w:
  1)   próbki tworzyw modelarskich;
  2)   zestawy narzędzi modelarskich;
  3)   rdzennice, elementy galanterii modelarskiej i pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego;
  4)   modele maszyn i urządzeń wykorzystywanych podczas produkcji modeli z drewna, tworzyw sztucznych i metali;
  5)   normy techniczne z zakresu modelarstwa;
  6)   dokumentację techniczną stosowaną w modelarni;
  7)   katalogi maszyn i urządzeń modelarskich.
Pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki powinna być wyposażona w:
  1)   przyrządy pomiarowe;
  2)   elementy obwodów elektrycznych: rezystory, cewki, kondensatory;
  3)   zasilacze, generatory;
  4)   silniki, prądnice, transformatory;
  5)   przekroje maszyn elektrycznych;
  6)   próbki przewodów i kabli elektrycznych, różnych rodzajów izolacji;
  7)   typowe źródła światła, urządzenia grzejne;
  8)   wyłączniki instalacyjne, bezpieczniki, styczniki, przekaźniki;
  9)   osprzęt instalacji elektrycznych;
  10)  elementy elektroniczne;
  11)  wzmacniacze i generatory, zasilacze;
  12)  układy cyfrowe;
  13)  oscyloskop;
  14)  PN-ISO, ISO;
  15)  katalogi maszyn i urządzeń elektrycznych;
  16)  katalogi elementów elektronicznych.
Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);
  2)   drukarki;
  3)   pakiet programów biurowych;
  4)   programy do wspomagania projektowania modeli i form;
  5)   programy specjalistyczne dotyczące wytwarzania zespołów modelowych i pomocniczego oprzyrządowania.
Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:
  1)   stanowiska: modelarskie, ślusarskie, do obróbki mechanicznej i odlewania odlewów, obróbki plastycznej, spajania oraz kontroli jakości;
  2)   stanowiska przygotowania materiałów, mas i kompozycji modelarskich;
  3)   stanowiska formowania ręcznego;
  4)   stanowiska trasowania płaskiego i przestrzennego;
  5)   narzędzia modelarskie i przyrządy pomiarowe;
  6)   próbki materiałów modelarskich;
  7)   dokumentację konstrukcyjną i technologiczną oprzyrządowania modelowego;
  8)   normy techniczne z zakresu modelarstwa.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz w zakładach przemysłu odlewniczego.

ZAŁĄCZNIK Nr 4 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE MONTER INSTALACJI I URZĄDZEŃ SANITARNYCH

SYMBOL CYFROWY 713[02] 

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   rozpoznawać rodzaje obiektów budowlanych, ich konstrukcje oraz technologię wykonania;
  2)   posługiwać się dokumentacją techniczną instalacji wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji oraz normami i instrukcjami w zakresie wykonywanych zadań zawodowych;
  3)   szkicować elementy instalacji sanitarnych;
  4)   wyznaczać trasę przewodów instalacji sanitarnych oraz miejsca montażu uzbrojenia;
  5)   wykonywać bruzdy i otwory w przegrodach budowlanych;
  6)   dobierać elementy instalacji sanitarnych do określonych prac monterskich;
  7)   dobierać, użytkować i konserwować narzędzia, sprzęt oraz przyrządy kontrolno-pomiarowe;
  8)   montować elementy instalacji wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji;
  9)   wykonywać izolacje termiczne i przeciwwilgociowe przewodów instalacji sanitarnych;
  10)  montować uzbrojenie oraz urządzenia pomiarowe na przewodach instalacji sanitarnych;
  11)  wykonywać połączenia instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych i gazowych z odpowiednimi sieciami zewnętrznymi;
  12)  montować urządzenia lokalnych ujęć wody i oczyszczalni ścieków;
  13)  podłączać instalację grzewczą do lokalnych i centralnych źródeł ciepła;
  14)  przygotowywać instalacje do wykonywania prób szczelności i odbioru technicznego;
  15)  lokalizować i usuwać awarie eksploatowanych instalacji i urządzeń sanitarnych;
  16)  wykonywać przedmiary i obmiary robót instalacyjnych oraz kalkulować koszty ich wykonania;
  17)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  18)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  19)  komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  20)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  21)  stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
  22)  korzystać z różnych źródeł informacji;
  23)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  24)  prowadzić działalność gospodarczą.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie monter instalacji i urządzeń sanitarnych powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   wykonywania bruzd i otworów w przegrodach budowlanych oraz innych prac związanych z montażem instalacji i urządzeń sanitarnych;
  2)   przygotowania elementów instalacji do montażu w określonych technologiach;
  3)   montowania instalacji i urządzeń wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji;
  4)   przygotowywania instalacji do wykonywania prób szczelności i odbioru technicznego;
  5)   wykonywania połączeń instalacji sanitarnych z odpowiednimi sieciami komunalnymi;
  6)   wykonywania konserwacji, napraw oraz demontażu instalacji i urządzeń sanitarnych.
3. Zawód monter instalacji i urządzeń sanitarnych jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:
  1)   instalacji wody zimnej, ciepłej wody użytkowej oraz kanalizacyjnej;
  2)   instalacji centralnego ogrzewania;
  3)   instalacji gazowych;
  4)   wentylacji i klimatyzacji.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki:
  1)   techniczne podstawy budownictwa;
  2)   technologia robót instalacyjnych;
  3)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: TECHNICZNE PODSTAWY BUDOWNICTWA

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   posługiwać się podstawowymi pojęciami i terminologią budowlaną;
  2)   rozpoznawać elementy budynku i określać ich funkcje;
  3)   rozróżniać konstrukcje i technologie wykonania budynków;
  4)   określać rodzaje gruntów budowlanych;
  5)   określać właściwości materiałów i wyrobów budowlanych oraz instalacyjnych;
  6)   rozróżniać instalacje budowlane i określać ich funkcje;
  7)   określać zasady organizacji terenu budowy oraz stanowiska pracy;
  8)   określać zasady magazynowania i składowania materiałów i wyrobów budowlanych oraz instalacyjnych;
  9)   określać zasady transportowania materiałów i wyrobów budowlanych i instalacyjnych;
  10)  określać zasady wykonywania robót murarskich, betoniarskich, tynkarskich i malarskich związanych z montażem instalacji budowlanych;
  11)  rysować podstawowe konstrukcje geometryczne;
  12)  wymiarować i opisywać rysunki techniczne;
  13)  stosować zasady wykonywania przekrojów, rzutów poziomych i aksonometrycznych;
  14)  sporządzać rysunki instalacji i urządzeń sanitarnych;
  15)  rysować schematy instalacji sanitarnych;
  16)  szkicować elementy i urządzenia instalacji sanitarnych;
  17)  odczytywać oznaczenia graficzne na rysunkach;
  18)  rozróżniać poszczególne rodzaje i elementy dokumentacji technicznej;
  19)  czytać dokumentację techniczną instalacji: wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnych, grzewczych, gazowych oraz wentylacji i klimatyzacji;
  20)  posługiwać się podstawowym sprzętem pomiarowym;
  21)  wykonywać przedmiary i obmiary robót instalacyjnych;
  22)  sporządzać rysunki inwentaryzacyjne.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   podstawowe wiadomości o obiektach budowlanych;
  2)   elementy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynków;
  3)   grunty budowlane;
  4)   materiały i wyroby budowlane, instalacyjne i izolacyjne;
  5)   rodzaje instalacji budowlanych;
  6)   teren budowy i jego organizacja;
  7)   magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów i wyrobów budowlanych, instalacyjnych i izolacyjnych;
  8)   podstawowe roboty murarskie, betoniarskie, tynkarskie, malarskie;
  9)   przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska obowiązujące podczas wykonywania robót budowlanych i instalacyjnych;
  10)  podstawowe konstrukcje geometryczne;
  11)  zasady wymiarowania rysunków;
  12)  przekroje rysunkowe;
  13)  rzutowanie prostokątne i aksonometryczne;
  14)  rysunek odręczny i schematyczny;
  15)  oznaczenia graficzne na rysunkach technicznych elementów budowlanych i instalacyjnych;
  16)  rodzaje i elementy dokumentacji technicznej;
  17)  zasady posługiwania się dokumentacją techniczną instalacji sanitarnych;
  18)  elementy miernictwa instalacyjnego;
  19)  zasady wykonywania przedmiarów i obmiarów robót;
  20)  rysunki inwentaryzacyjne.

BLOK: TECHNOLOGIA ROBÓT INSTALACYJNYCH

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami technologicznymi, przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  2)   dobierać materiały, uzbrojenie, przybory i urządzenia do wykonywania instalacji w określonej technologii;
  3)   dobierać sprzęt i narzędzia do wykonywania prac monterskich;
  4)   wyznaczać trasę przewodów instalacji sanitarnych oraz miejsca montażu uzbrojenia;
  5)   wykonywać bruzdy i otwory w przegrodach budowlanych;
  6)   montować przewody i uzbrojenie instalacji wody zimnej i ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, grzewczej, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji;
  7)   montować armaturę czerpalną;
  8)   montować urządzenia ciepłej wody użytkowej;
  9)   montować instalacje i urządzenia przeciwpożarowe;
  10)  montować przybory sanitarne;
  11)  montować odbiorniki ciepła;
  12)  montować kotły grzewcze z osprzętem;
  13)  montować urządzenia węzłów cieplnych;
  14)  izolować przewody i urządzenia ciepłownicze;
  15)  montować urządzenia zabezpieczające, sygnalizacyjne i kontrolno-pomiarowe;
  16)  montować urządzenia gazowe;
  17)  montować urządzenia wentylacyjne i klimatyzacyjne;
  18)  przygotowywać instalacje do przeprowadzania prób szczelności i odbioru technicznego;
  19)  wykonywać prace murarskie i tynkarskie;
  20)  rozliczać podstawowe i pomocnicze materiały instalacyjne;
  21)  wymieniać uszkodzone lub niesprawne elementy instalacji sanitarnych;
  22)  wykonywać konserwacje i naprawy instalacji i urządzeń sanitarnych;
  23)  demontować elementy instalacji sanitarnych;
  24)  wykonywać wykopy w gruntach różnych kategorii oraz zabezpieczać ściany wykopów;
  25)  wykonywać przyłącza wodociągowe, kanalizacyjne (przykanaliki) i gazowe;
  26)  montować urządzenia lokalnych ujęć wody i oczyszczalni ścieków;
  27)  podłączać instalację grzewczą do lokalnych i centralnych źródeł ciepła;
  28)  przestrzegać obowiązujących przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   organizacja stanowiska pracy montera instalacji i urządzeń sanitarnych;
  2)   materiały, uzbrojenie, przybory i urządzenia stosowane w instalacjach sanitarnych;
  3)   narzędzia i sprzęt stosowane do montażu instalacji sanitarnych w określonych technologiach;
  4)   roboty pomocnicze związane z montażem instalacji i urządzeń sanitarnych;
  5)   montaż przewodów i uzbrojenia instalacji wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnej, gazowej, centralnego ogrzewania oraz wentylacji i klimatyzacji;
  6)   montaż armatury czerpalnej;
  7)   montaż urządzeń ciepłej wody użytkowej;
  8)   montaż instalacji i urządzeń hydroforowych;
  9)   montaż instalacji i urządzeń przeciwpożarowych;
  10)  montaż przyborów sanitarnych;
  11)  montaż kotłów grzewczych oraz odbiorników ciepła;
  12)  montaż urządzeń zabezpieczających, sygnalizacyjnych i kontrolno-pomiarowych;
  13)  montaż węzłów cieplnych;
  14)  izolacje przewodów;
  15)  montaż urządzeń gazowych;
  16)  montaż przewodów i urządzeń wentylacyjnych oraz klimatyzacyjnych;
  17)  próby szczelności instalacji;
  18)  odbiór techniczny instalacji;
  19)  zasady eksploatacji instalacji i urządzeń sanitarnych;
  20)  demontaż instalacji i urządzeń sanitarnych;
  21)  roboty ziemne, zabezpieczanie ścian wykopów;
  22)  przyłącza wodociągowe, kanalizacyjne (przykanaliki) i gazowe;
  23)  ujęcia wody;
  24)  oczyszczalnie ścieków;
  25)  lokalne i centralne źródła ciepła;
  26)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   interpretować podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;
  2)   korzystać ze źródeł wiedzy technicznej, ekonomicznej i prawnej;
  3)   rozróżniać i charakteryzować przedsiębiorstwa budowlane;
  4)   stosować przepisy prawa budowlanego i podatkowego;
  5)   stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  6)   prowadzić działalność gospodarczą;
  7)   sporządzać dokumenty dotyczące zatrudnienia oraz działalności gospodarczej;
  8)   przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  9)   dobierać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy;
  10)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  11)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  12)  komunikować się i współpracować w zespole;
  13)  rozwiązywać problemy;
  14)  podejmować decyzje;
  15)  doskonalić umiejętności zawodowe;
  16)  przestrzegać zasad etyki.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;
  2)   funkcjonowanie przedsiębiorstw budowlanych;
  3)   przepisy prawa budowlanego i podatkowego;
  4)   wybrane przepisy prawa pracy;
  5)   podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej;
  6)   przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
  7)   środki ochrony indywidualnej;
  8)   pierwsza pomoc;
  9)   elementy ergonomii;
  10)  zasady i metody komunikowania się;
  11)  elementy socjologii i psychologii pracy;
  12)  formy doskonalenia zawodowego;
  13)  etyka.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w okresie kształcenia w % *
Techniczne podstawy budownictwa20
Technologia robót instalacyjnych50
Podstawy działalności zawodowej10
Razem:80**
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 20 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia ogólnobudowlana;
  2)   pracownia rysunku technicznego;
  3)   pracownia technologii instalacyjnych;
  4)   warsztaty szkolne.
Pracownia ogólnobudowlana powinna być wyposażona w:
  1)   próbki materiałów i wyrobów budowlanych;
  2)   próbki materiałów i wyrobów instalacyjnych;
  3)   przyrządy pomiarowe;
  4)   modele instalacji i urządzeń sanitarnych;
  5)   dokumentacje techniczne budynków, normy i certyfikaty stosowane w budownictwie;
  6)   katalogi i prospekty materiałów i wyrobów instalacyjnych.
Pracownia rysunku technicznego powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   wzory pisma znormalizowanego;
  3)   modele figur i brył geometrycznych;
  4)   model rzutni prostokątnej;
  5)   materiały i wyroby budowlane oraz instalacyjne;
  6)   normy i certyfikaty stosowane w budownictwie;
  7)   projekty techniczne instalacji sanitarnych.
Pracownia technologii instalacyjnych powinna być wyposażona w:
  1)   próbki materiałów i wyrobów instalacyjnych;
  2)   próbki materiałów izolacyjnych;
  3)   narzędzia i przyrządy do trasowania;
  4)   narzędzia i sprzęt do montażu instalacji sanitarnych w różnych technologiach;
  5)   modele instalacji i urządzeń sanitarnych;
  6)   elementy uzbrojenia, armatura czerpalna, przybory sanitarne, grzejniki;
  7)   katalogi, prospekty i cenniki materiałów, urządzeń, armatury i przyborów sanitarnych;
  8)   dokumentację techniczną instalacji sanitarnych.
Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:
  1)   stanowiska do ręcznej i mechanicznej obróbki rur;
  2)   stanowiska do montażu instalacji i urządzeń sanitarnych;
  3)   narzędzia i przyrządy do trasowania;
  4)   przyrządy pomiarowe i kontrolno-pomiarowe;
  5)   materiały stosowane do montażu instalacji wodociągowych, ciepłej wody użytkowej, kanalizacyjnych, centralnego ogrzewania, gazowej oraz wentylacji i klimatyzacji;
  6)   instrukcje obsługi maszyn, urządzeń i sprzętu do montażu instalacji;
  7)   katalogi i prospekty materiałów i wyrobów instalacyjnych, normy, aprobaty techniczne, certyfikaty jakości.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz specjalistycznych zakładach zajmujących się montażem instalacji i urządzeń sanitarnych.

ZAŁĄCZNIK Nr 5 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE OPERATOR MASZYN I URZĄDZEŃ ODLEWNICZYCH

SYMBOL CYFROWY 812[03] 

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   czytać i szkicować rysunki konstrukcyjne i technologiczne (odlewnicze);
  2)   czytać schematy układów mechanicznych, hydraulicznych, pneumatycznych, elektrycznych i automatyki przemysłowej występujące w odlewnictwie;
  3)   oceniać stan techniczny użytkowanego urządzenia;
  4)   wykonywać proste naprawy, regulację i konserwację maszyn i urządzeń odlewniczych;
  5)   oceniać i weryfikować narzędzia, oprzyrządowanie modelowe i przyrządy pomocnicze stosowane w procesach odlewniczych;
  6)   posługiwać się przyrządami pomiarowymi i sprawdzianami w procesie technologicznym;
  7)   rozpoznawać materiały formierskie, rdzenie i formy, zalewać formy ciekłym metalem, wybijać i oczyszczać odlewy;
  8)   uruchamiać podstawowe maszyny i urządzenia odlewnicze, kontrolować ich pracę;
  9)   wykrywać wady odlewów, dokonywać napraw, a także analizować przyczyny wad celem wyeliminowania (ograniczenia) braków odlewniczych;
  10)  wykonywać kontrolę przebiegu procesu technologicznego zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;
  11)  pobierać próby do badań składu chemicznego, właściwości wytrzymałościowych i technologicznych oraz struktury zgodnie z warunkami zamówienia;
  12)  korzystać z urządzeń komputerowych stosowanych w procesach wytwarzania, kontroli i sterowania;
  13)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  14)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  15)  komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  16)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  17)  stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
  18)  korzystać z różnych źródeł informacji;
  19)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie operator maszyn i urządzeń odlewniczych powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   użytkowania podstawowych i pomocniczych maszyn i urządzeń odlewniczych;
  2)   dokonywania przeglądu, konserwacji, drobnych napraw i regulacji maszyn, urządzeń oraz pieców odlewniczych;
  3)   wykonywania czynności związanych z weryfikacją, użytkowaniem i konserwacją przyrządów pomiarowych oraz narzędzi roboczych stosowanych w odlewniach;
  4)   prowadzenia procesu przygotowania materiałów i mas formierskich według instrukcji technologicznej;
  5)   wykonywania rdzeni i form ręcznie lub maszynowo na pojedynczych urządzeniach oraz w zmechanizowanych i zautomatyzowanych liniach produkcyjnych zgodnie z instrukcjami technologicznymi;
  6)   przygotowywania wsadu, prowadzenia wytopu i spustu ciekłego metalu;
  7)   zalewania form odlewniczych;
  8)   wybijania i oczyszczania odlewów;
  9)   wykonywania odlewów kokilowych, ciśnieniowych i odśrodkowych;
  10)  uczestniczenia w przeprowadzaniu kontroli wstępnej, międzyoperacyjnej i ostatecznej procesów odlewniczych zgodnie z procedurami zapewnienia jakości.
3. Zawód operator maszyn i urządzeń odlewniczych jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:
  1)   odlewania w formach piaskowych (żeliwa, staliwa lub stopów metali nieżelaznych);
  2)   specjalnych metod odlewania;
  3)   odlewnictwa zdobniczego i artystycznego.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:
  1)   eksploatacyjny;
  2)   technologiczny;
  3)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: EKSPLOATACYJNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wykonywać szkice części maszyn;
  2)   czytać rysunki konstrukcyjne i technologiczne, dokumentację techniczno-ruchową (DTR) oraz instrukcje obsługi maszyn i urządzeń;
  3)   określać warunki równowagi ciała sztywnego;
  4)   wyjaśniać pojęcia: prędkość obwodowa, prędkość obrotowa, praca mechaniczna, moc, energia, sprawność;
  5)   rozróżniać typowe rodzaje obciążeń i naprężeń występujące w elementach maszyn;
  6)   rozróżniać rodzaje połączeń, osie, wały, łożyska, sprzęgła i mechanizmy oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;
  7)   określać na podstawie dokumentacji technicznej elementy składowe maszyny lub urządzenia oraz ustalać przebieg ich montażu i demontażu;
  8)   określać parametry maszyn i urządzeń elektrycznych na podstawie tabliczki znamionowej oraz rozróżniać na schematach elementy obwodu elektrycznego;
  9)   rozróżniać układy zabezpieczeń;
  10)  dokonywać pomiaru natężenia prądu i mocy w obwodach prądu stałego oraz przemiennego jedno- i trójfazowego;
  11)  rozróżniać instalacje mieszkaniowe i przemysłowe oraz połączenia odbiorników szeregowo, równolegle, w gwiazdę i w trójkąt;
  12)  rozróżniać uziemienie ochronne, uziom, przewód uziemiający i zerowanie oraz dokonywać pomiaru rezystancji izolacji i rezystancji uziemienia;
  13)  wskazywać różnice w budowie i pracy między prądnicą, silnikiem i transformatorem;
  14)  rozróżniać podstawowe elementy elektroniczne oraz podstawowe elementy układów sterowania;
  15)  rozróżniać elementy układów automatyki przemysłowej oraz interpretować proste schematy układów automatycznej regulacji;
  16)  rozróżniać elementy napędów hydraulicznych i pneumatycznych oraz określać ich przeznaczenie;
  17)  czytać schematy układów pneumatycznych i hydraulicznych;
  18)  charakteryzować sprężarki i wentylatory oraz wskazywać ich wykorzystanie w procesach odlewniczych;
  19)  rozróżniać urządzenia transportowe stosowane w procesach wytwarzania odlewów oraz określać ich przeznaczenie;
  20)  rozróżniać urządzenia stosowane do obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej odlewów;
  21)  charakteryzować maszyny i urządzenia stosowane do przerobu materiałów, mas formierskich i rdzeniowych;
  22)  charakteryzować maszyny i urządzenia podstawowe oraz pomocnicze wykorzystywane w procesach wytwarzania form i rdzeni;
  23)  charakteryzować piece odlewnicze oraz urządzenia do zalewania form;
  24)  charakteryzować maszyny i urządzenia do wybijania, oczyszczania i wykańczania odlewów;
  25)  rozróżniać maszyny i urządzenia do formowania i odlewania metodami specjalnymi;
  26)  oceniać korzyści wynikające z automatyzacji procesów wytwarzania odlewów;
  27)  określać zależności między tarciem a smarowaniem;
  28)  rozróżniać zjawiska fizyko-chemiczne towarzyszące procesom destrukcyjnym w eksploatacji maszyn i urządzeń odlewniczych;
  29)  rozróżniać układy smarowania maszyn i urządzeń;
  30)  rozpoznawać stan techniczny użytkowanych maszyn i urządzeń;
  31)  charakteryzować rodzaje obsług i wykazywać ich wpływ na prawidłową pracę maszyn i urządzeń;
  32)  posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR), PN-ISO i literaturą techniczną;
  33)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego podczas użytkowania i obsługiwania maszyn i urządzeń w odlewni.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   rysunek techniczny;
  2)   tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni;
  3)   podstawy mechaniki i wytrzymałości materiałów;
  4)   elementy maszyn;
  5)   montaż i demontaż;
  6)   elementy elektrotechniki i elektroniki;
  7)   mechaniczne urządzenia automatyki przemysłowej;
  8)   napędy hydrauliczne i pneumatyczne;
  9)   sprężarki i wentylatory;
  10)  urządzenia transportu wewnętrznego;
  11)  urządzenia do obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej;
  12)  urządzenia do przeróbki materiałów i mas formierskich;
  13)  maszyny formierskie i rdzeniarskie;
  14)  piece odlewnicze;
  15)  maszyny i urządzenia do wybijania i oczyszczania odlewów;
  16)  maszyny i urządzenia do specjalnych metod odlewania;
  17)  kompleksowa mechanizacja i automatyzacja w odlewni;
  18)  tarcie i smarowanie w maszynach;
  19)  zużycie części maszyn i ocena stanu technicznego;
  20)  użytkowanie maszyn i urządzeń;
  21)  obsługiwanie maszyn i urządzeń;
  22)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   rozróżniać materiały niemetalowe wykorzystywane w eksploatacji maszyn i urządzeń oraz procesach technologicznych wytwarzania odlewów;
  2)   rozróżniać materiały ogniotrwałe oraz uzasadniać ich dobór i zastosowanie jako tworzywa konstrukcyjne w budowie pieców i kadzi odlewniczych;
  3)   określać właściwości metali i ich stopów oraz wskazywać na znaczenie ich oceny w procesach kontroli materiałów wsadowych i odlewów;
  4)   rozróżniać gatunki, właściwości i zastosowanie stopów Fe-C, metali nieżelaznych i ich stopów;
  5)   oceniać wpływ składników strukturalnych żeliwa i staliwa na ich właściwości;
  6)   rozpoznawać zjawiska korozyjne i ich skutki, wskazywać sposoby ochrony przed korozją w procesach eksploatacji i produkcji odlewów;
  7)   rozróżniać cechy charakterystyczne rodzajów obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz określać ich wykorzystanie w produkcji odlewów;
  8)   rozróżniać materiały stosowane w modelarstwie odlewniczym;
  9)   określać funkcje i przeznaczenie elementów oprzyrządowania odlewniczego;
10)  charakteryzować sposoby przeróbki materiałów i mas formierskich oraz określać ich przeznaczenie;
  11)  sprawdzać podstawowe właściwości materiałów i mas formierskich oraz oceniać ich wpływ na jakość odlewów;
  12)  przygotowywać, odświeżać i regenerować masy formierskie zgodnie z instrukcją;
  13)  klasyfikować i charakteryzować ręczne i mechaniczne metody wytwarzania form i rdzeni piaskowych;
  14)  wykonywać formy i rdzenie metodami formowania ręcznego, w zmechanizowanych stanowiskach, gniazdach i liniach produkcyjnych;
  15)  składać i przygotowywać do zalewania formy odlewnicze oraz oceniać ich stan;
  16)  ładować wsad i prowadzić wytop podstawowych stopów odlewniczych zgodnie z instrukcjami technologicznymi;
  17)  klasyfikować i charakteryzować specjalne metody odlewania;
  18)  charakteryzować układy wlewowe i określać ich wpływ na jakość odlewów;
  19)  objaśniać zjawiska zachodzące w formie po zalaniu ciekłym metalem oraz oceniać skutki powstawania gazów, stygnięcia i skurczu metalu w formie;
  20)  wybijać, oczyszczać i wykańczać odlewy;
  21)  klasyfikować i kwalifikować wady odlewnicze oraz wskazywać przyczyny ich powstawania;
  22)  naprawiać usuwalne wady odlewów;
  23)  wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem;
  24)  lutować, kleić i wykonywać pod nadzorem operacje spawania elektrycznego i gazowego;
  25)  wykonywać czynności konserwacyjne, prace montażowo-demontażowe, drobne naprawy, wymianę części, regulację zespołów i całego urządzenia oraz przeprowadzać próby po naprawie;
  26)  dobierać narzędzia, przyrządy i materiały w zależności od wykonywanej pracy;
  27)  wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy, materiały i wykonane prace;
  28)  użytkować urządzenia komputerowe w zakresie wspomagania procesów technologicznych;
  29)  posługiwać się dokumentacją technologiczną, PN-ISO, zakładowymi normami oraz literaturą techniczną;
  30)  pobierać próbki do badań, przeprowadzać kontrolę procesu technologicznego zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;
  31)  określać zasady zachowania się w strefach gazoniebezpiecznych oraz w strefach bezpośredniego zagrożenia odpryskiem żużla i ciekłego metalu, gorącego metalu i zgorzeliny;
  32)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i dozoru technicznego podczas wykonywania pracy.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   materiały niemetalowe;
  2)   metale i ich stopy;
  3)   korozja;
  4)   obróbka cieplna i cieplno-chemiczna;
  5)   oprzyrządowanie modelowe;
  6)   materiały i masy formierskie;
  7)   wytwarzanie rdzeni i form piaskowych;
  8)   powstawanie odlewów w formie;
  9)   topienie stopów odlewniczych;
  10)  specjalne metody odlewania;
  11)  wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów;
  12)  wady odlewów i ich naprawa;
  13)  obróbka plastyczna;
  14)  obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem;
  15)  spajanie metali;
  16)  konserwacja i naprawa maszyn i urządzeń odlewniczych;
  17)  gospodarka materiałowa;
  18)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  2)   określać główne źródła zanieczyszczeń emitowanych przez odlewnie żeliwa, staliwa i metali nieżelaznych oraz wskazywać ich wpływ na człowieka i środowisko;
  3)   oceniać stan zagrożenia środowiska spowodowany emisją gazów, pyłów i innych odpadów odlewniczych na podstawie obowiązujących norm dopuszczalnych zanieczyszczeń;
  4)   udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  5)   dobierać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy;
  6)   organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  7)   stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  8)   interpretować podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;
  9)   podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;
  10)  sporządzać dokumenty dotyczące zatrudnienia;
  11)  komunikować się i współpracować w zespole;
  12)  rozwiązywać problemy;
  13)  podejmować decyzje;
  14)  doskonalić umiejętności zawodowe;
  15)  przestrzegać zasad etyki.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  2)   pierwsza pomoc;
  3)   środki ochrony indywidualnej;
  4)   elementy ergonomii;
  5)   wybrane przepisy prawa pracy;
  6)   podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;
  7)   metody poszukiwania pracy;
  8)   dokumenty dotyczące zatrudnienia;
  9)   zasady i metody komunikowania się;
  10)  elementy socjologii i psychologii pracy;
  11)  formy doskonalenia zawodowego;
  12)  etyka.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w okresie kształcenia w % *
Eksploatacyjny30
Technologiczny36
Podstawy działalności zawodowej6
Razem:72 **
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 28 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń;
  2)   pracownia podstawowych technik wytwarzania odlewów;
  3)   pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki;
  4)   pracownia komputerowa;
  5)   warsztaty szkolne.
Pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   przybory kreślarskie;
  3)   rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;
  4)   PN-ISO;
  5)   dokumentacje techniczne, dokumentację techniczno-ruchową (DTR);
  6)   modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;
  7)   elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;
  8)   części maszyn z różnymi postaciami zużycia;
  9)   modele: sprężarek, wentylatorów, pomp, urządzeń transportowych;
  10)  przyrządy pomiarowe, wzorce chropowatości;
  11)  elementy pasowane;
  12)  katalog łożysk tocznych.
Pracownia podstawowych technik wytwarzania odlewów powinna być wyposażona w:
  1)   zestawy: gatunków drewna, tworzyw sztucznych, materiałów ogniotrwałych, uszczelek, złącz spawanych, zgrzewanych, lutowanych;
  2)   próbki materiałów i mas formierskich, stopów odlewniczych;
  3)   odlewnicze zespoły modelowe;
  4)   modele i makiety maszyn oraz urządzeń odlewniczych;
  5)   modele obrabiarek;
  6)   narzędzia do obróbki mechanicznej skrawaniem;
  7)   PN-ISO, ISO, branżowe normy, zakładowe normy;
  8)   dokumentację technologiczną, dokumentację techniczno-ruchową (DTR);
  9)   katalogi stali.
Pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki powinna być wyposażona w:
  1)   przyrządy pomiarowe;
  2)   elementy obwodów elektrycznych: rezystory, cewki, kondensatory;
  3)   zasilacze, generatory;
  4)   silniki, prądnice, transformatory;
  5)   przekroje maszyn elektrycznych;
  6)   próbki przewodów i kabli elektrycznych, różnych rodzajów izolacji;
  7)   typowe źródła światła, urządzenia grzejne;
  8)   wyłączniki instalacyjne, bezpieczniki, styczniki, przekaźniki;
  9)   osprzęt instalacji elektrycznych;
  10)  elementy elektroniczne;
  11)  wzmacniacze i generatory, zasilacze;
  12)  układy cyfrowe;
  13)  oscyloskop;
  14)  PN-ISO, ISO;
  15)  katalogi maszyn i urządzeń elektrycznych;
  16)  katalogi elementów elektronicznych.
Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);
  2)   drukarki;
  3)   pakiet programów biurowych;
  4)   programy specjalistyczne z zakresu automatycznej regulacji procesów odlewniczych, kontroli jakości, sterowania procesami technologicznymi.
Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:
  1)   stanowiska: do obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem, obróbki plastycznej, spawania oraz kontroli jakości;
  2)   stanowiska przygotowania materiałów i mas formierskich, formowania, wytapiania ciekłego metalu, zalewania, wybijania i oczyszczania odlewów;
  3)   stanowiska odlewania specjalnymi metodami;
  4)   przyrządy pomiarowe;
  5)   dokumentację warsztatową;
  6)   dokumentację techniczno-ruchową (DTR);
  7)   książki narzędziowe;
  8)   katalog narzędzi.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz zakładach przemysłu odlewniczego.

ZAŁĄCZNIK Nr 6 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK GÓRNICTWA ODKRYWKOWEGO

SYMBOL CYFROWY 311[13] 

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   czytać i wykonywać rysunki górnicze oraz schematy podstawowych układów technologicznych;
  2)   czytać i aktualizować mapy geologiczne i górnicze;
  3)   rozróżniać skały oraz określać ich jakość i właściwości;
  4)   oceniać (przewidywać i kontrolować) zjawiska geologiczne, hydrogeologiczne i geotechniczne w górotworze w związku z prowadzoną eksploatacją złoża;
  5)   określać warunki stosowania eksploatacji odkrywkowej złoża;
  6)   racjonalnie gospodarować eksploatowanym złożem;
  7)   wykonywać podstawowe zadania w zakresie techniki strzelniczej;
  8)   zabezpieczać teren prowadzonych robót strzałowych oraz oceniać stopień zagrożenia;
  9)   użytkować podstawowe maszyny i urządzenia górnicze, przeróbcze i obróbcze;
  10)  oceniać stan techniczny maszyn i urządzeń;
  11)  wykonywać konserwację oraz drobne naprawy podstawowych maszyn i urządzeń górniczych;
  12)  prowadzić roboty wydobywcze i przeróbcze, zgodnie z przepisami górniczymi i geologicznymi;
  13)  prowadzić dokumentację produkcyjną: raporty produkcyjne, plany zużycia materiałów, czasu pracy maszyn i ludzi, rejestracji danych oraz analizy jakości, zgodnie z procedurami zapewnienia jakości;
  14)  posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;
  15)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  16)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  17)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  18)  stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;
  19)  stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
  20)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  21)  kierować zespołem pracowników;
  22)  korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik górnictwa odkrywkowego powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   organizowania pracy podległego zespołu pracowników;
  2)   zaopatrywania kopalni w niezbędny sprzęt i materiały;
  3)   kontrolowania i oceniania stanu technicznego maszyn i urządzeń;
  4)   kierowania pracami wydobywczymi, przeróbczymi lub obróbczymi;
  5)   oceniania zagrożeń wynikających z prowadzonej działalności górniczej;
  6)   kontrolowania i kierowania procesem eksploatacyjnym;
  7)   kwalifikowania wydobytego i przerobionego złoża;
  8)   zabezpieczania terenu prowadzonych robót górniczych;
  9)   prowadzenia bieżącej dokumentacji rozliczeniowej zużytych surowców, materiałów i godzin pracy maszyn i urządzeń górniczych;
  10)  prowadzenia bieżącej dokumentacji dotyczącej podległego personelu: organizacji pracy, zakresów czynności, obliczania wydajności i wykorzystania czasu pracy.
3. Zawód technik górnictwa odkrywkowego jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby rynku pracy i zainteresowania ucznia. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:
  1)   eksploatacji surowców skalnych;
  2)   eksploatacji węgla brunatnego;
  3)   eksploatacji kruszyw mineralnych;
  4)   przeróbki i obróbki skał.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta zawierają następujące bloki programowe:
  1)   techniczny;
  2)   wydobywczo-przetwórczy;
  3)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: TECHNICZNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   rozróżniać materiały niemetalowe wykorzystywane w eksploatacji maszyn i urządzeń;
  2)   rozróżniać gatunki, właściwości i zastosowanie stopów Fe - C oraz metali nieżelaznych i ich stopów;
  3)   rozróżniać podstawowe operacje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz wskazać ich wpływ na strukturę i właściwości stopów;
  4)   rozpoznawać zjawiska korozyjne i ich skutki oraz wskazywać sposoby ochrony powierzchni metali przed korozją w procesach eksploatacji;
  5)   wykonywać szkice części maszyn;
  6)   wykonywać rysunki techniczne części maszyn zgodnie z obowiązującymi normami rysunku technicznego;
  7)   czytać dokumentację techniczno-ruchową (DTR), dokumentację techniczną, warsztatową, instrukcje obsługi maszyn i urządzeń,
  8)   wyznaczać warunki równowagi punktu materialnego i ciała sztywnego;
  9)   wyznaczać siłę i moment tarcia;
  10)  wyznaczać środek ciężkości figury płaskiej;
  11)  rozróżniać rodzaje ruchu na podstawie jego parametrów oraz obliczać prędkość obwodową, kątową i obrotową;
  12)  wykonywać podstawowe obliczenia wytrzymałościowe: rozciąganie, ściskanie, zginanie, skręcanie, wyboczenie, zginanie ze skręcaniem;
  13)  rozróżniać konstrukcje i zasady działania: połączeń, osi, wałów, łożysk, sprzęgieł, hamulców i mechanizmów oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;
  14)  wyjaśniać budowę i zasadę działania napędów hydraulicznych i pneumatycznych oraz analizować schematy układów hydraulicznych i pneumatycznych;
  15)  określać na podstawie dokumentacji technicznej (rysunki złożeniowe) elementy składowe maszyny lub urządzenia oraz ustalać ich działanie;
  16)  planować przebieg procesu montażu i demontażu maszyn i urządzeń;
  17)  klasyfikować i charakteryzować elementy obwodów prądu stałego i przemiennego;
  18)  obliczać proste obwody elektryczne oraz analizować schematy elektryczne;
  19)  charakteryzować maszyny i urządzenia prądu stałego i przemiennego;
  20)  określać warunki bezpiecznego prowadzenia instalacji elektrycznej maszyn górniczych;
  21)  klasyfikować i charakteryzować elementy półprzewodnikowe (diody, tranzystory, tyrystory, układy scalone);
  22)  analizować schematy podstawowych układów elektronicznych;
  23)  dobierać przyrządy pomiarowe i dokonywać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego i przemiennego;
  24)  identyfikować elementy zabezpieczające obwody elektryczne;
  25)  charakteryzować systemy automatycznego sterowania w procesie technologicznym;
  26)  rozróżniać urządzenia pomiarowe i regulacyjne w obwodach automatyki;
  27)  klasyfikować sprężarki i wentylatory, określać podstawowe parametry i przewidywać ich wykorzystanie w górnictwie odkrywkowym;
  28)  charakteryzować urządzenia stosowane do transportu technologicznego w górnictwie odkrywkowym oraz określać warunki ich optymalnej i bezpiecznej pracy;
  29)  klasyfikować i charakteryzować maszyny i urządzenia do: eksploatacji odkrywkowej, obróbki i przeróbki skał, przetwórstwa surowców skalnych oraz obliczać ich parametry robocze;
  30)  wykonywać pomiary warsztatowe;
  31)  wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem oraz dobierać parametry obróbki, narzędzia i oprzyrządowanie;
  32)  lutować oraz wykonywać podstawowe operacje spawania elektrycznego i gazowego (pod nadzorem);
  33)  wykonywać czynności konserwacyjne, drobne naprawy, wymianę części, montaż, demontaż, regulację poszczególnych zespołów i całego urządzenia;
  34)  dobierać narzędzia, przyrządy i materiały do wykonywanej pracy;
  35)  wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy, materiały i wykonane prace;
  36)  określać podstawowe pojęcia i wskaźniki niezawodności i trwałości maszyn i urządzeń;
  37)  określać zużycie maszyn i urządzeń oraz metody zapobiegające nadmiernemu zużyciu;
  38)  rozpoznawać i oceniać stan techniczny maszyn i urządzeń użytkowanych w procesach technologicznych;
  39)  określać zakres prac wykonywanych podczas przeglądu technicznego i napraw;
  40)  charakteryzować gospodarkę materiałową w zakładach górnictwa odkrywkowego;
  41)  użytkować urządzenia komputerowe w zakresie wspomagania projektowania i eksploatacji środków trwałych;
  42)  posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR), PN-ISO, ISO, zakładowymi normami oraz literaturą techniczną;
  43)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego podczas użytkowania i obsługiwania maszyn oraz urządzeń wykorzystywanych w procesach wydobycia i przeróbki.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   materiałoznawstwo;
  2)   rysunek techniczny;
  3)   tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni;
  4)   mechanika techniczna;
  5)   wytrzymałość materiałów;
  6)   części maszyn;
  7)   napędy hydrauliczne i pneumatyczne;
  8)   montaż i demontaż;
  9)   podstawy elektrotechniki;
  10)  maszyny elektryczne;
  11)  podstawy miernictwa elektrycznego;
  12)  podstawy elektroniki;
  13)  układy i elementy automatycznej regulacji;
  14)  układy zasilania, sterowania, zabezpieczenia i sygnalizacji;
  15)  sprężarki i wentylatory;
  16)  urządzenia transportowe;
  17)  maszyny i urządzenia do eksploatacji odkrywkowej;
  18)  maszyny i urządzenia do obróbki i przeróbki skał;
  19)  maszyny i urządzenia do przetwórstwa surowców skalnych;
  20)  obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem;
  21)  spajanie metali;
  22)  niezawodność i trwałość maszyn i urządzeń;
  23)  stan techniczny maszyn i urządzeń;
  24)  użytkowanie i obsługa techniczna maszyn i urządzeń;
  25)  gospodarka materiałowa i energetyczna;
  26)  organizacja, zarządzanie i ekonomika eksploatacji maszyn i urządzeń;
  27)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: WYDOBYWCZO-PRZETWÓRCZY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   określać warunki stosowania odkrywkowej eksploatacji złóż;
  2)   rozróżniać rodzaje robót poszukiwawczo-rozpoznawczych oraz określać ich zastosowanie;
  3)   rozpoznawać skały, określać ich strukturę, teksturę i skład mineralny oraz pobierać i dokumentować skamieniałości;
  4)   wykonywać pomiary w odkrywkach;
  5)   obserwować i interpretować zjawiska geologiczne oraz określać wpływ zaburzeń warstw skalnych na bezpieczeństwo robót górniczych;
  6)   określać występowanie, zaleganie i sposoby wydobycia złóż kopalin użytecznych;
  7)   przewidywać zasięg wpływu wód kopalnianych na roboty górnicze oraz planować sposoby ich zabezpieczania;
  8)   posługiwać się planami oraz mapami topograficznymi i geologicznymi;
  9)   interpretować i aktualizować mapy i przekroje górnicze;
  10)  przedstawiać koncepcję zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych;
  11)  klasyfikować i obliczać zasoby złóż surowców mineralnych, określać straty eksploatacyjne i straty przeróbcze oraz prowadzić dokumentację złożową;
  12)  określać naprężenia w górotworze nienaruszonym i w trakcie robót górniczych oraz przewidywać ewentualne zagrożenia;
  13)  określać zasięg oddziaływania wód oraz planować odwadnianie złoża na podstawie wykonanych obliczeń;
  14)  przedstawiać sposoby udostępnienia złoża;
  15)  wyjaśniać zasady racjonalnego oraz bezpiecznego stosowania materiałów wybuchowych;
  16)  określać skład i sposoby oddziaływania środków strzałowych;
  17)  posługiwać się bezpiecznie i racjonalnie środkami strzałowymi i sprzętem strzałowym w różnych warunkach;
  18)  projektować, przygotować i bezpiecznie wykonywać (pod nadzorem) różne rodzaje strzelań stosowanych w górnictwie odkrywkowym;
  19)  wykonywać prace związane z prowadzeniem gospodarki środkami strzałowymi w zakładzie górniczym;
  20)  określać sposoby wyznaczania stref niebezpiecznych oraz zmniejszania szkodliwego oddziaływania strzelań na otoczenie;
  21)  określać zastosowanie materiałów wybuchowych i metod techniki strzelniczej poza górnictwem;
  22)  charakteryzować podstawowe procesy technologiczne stosowane w kopalniach odkrywkowych (wydobycie, transport, zwałowanie);
  23)  rysować schematy wyrobisk, schematy wybierania i postępu frontu roboczego;
  24)  charakteryzować systemy urabiania złoża;
  25)  obliczać i wyznaczać bezpieczne nachylenie skarp i zboczy oraz dróg transportowych;
  26)  określać bezpieczne warunki pracy dla ludzi i sprzętu podczas prowadzenia robót górniczych w różnych warunkach nachylenia skarp i zboczy oraz dróg transportowych;
  27)  planować ochronę terenu górniczego;
  28)  klasyfikować surowce kamieniarskie oraz określać fakturę elementów kamiennych i wady kamienia blocznego;
  29)  rozróżniać podstawowe czynności przy obróbce kamienia oraz narzędzia i przyrządy kamieniarskie;
  30)  charakteryzować proces mechanicznej przeróbki kopalin oraz sporządzać schematy procesu jakościowego i ilościowo-jakościowego;
  31)  charakteryzować przeróbkę chemiczną surowców oraz przeróbkę termiczną kopalin;
  32)  charakteryzować technologie: produkcji wapna, przeróbki termicznej gipsu, produkcji cementu portlandzkiego, wzbogacania kruszyw;
  33)  prowadzić bieżącą dokumentację działalności zakładu górniczego;
  34)  sporządzać dzienne i miesięczne raporty produkcyjne wydobycia surowców;
  35)  posługiwać się dokumentacją geologiczno-górniczą, PN-ISO, ISO, branżowymi normami i literaturą techniczną;
  36)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania pracy;
  37)  użytkować urządzenia komputerowe w zakresie: projektowania procesów wydobywczych, pomiarów, aktualizacji map górniczych, dokumentowania wielkości wydobycia, sporządzania statystyki;
  38)  charakteryzować wpływ odkrywkowej działalności górniczej na środowisko.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   geologia;
  2)   miernictwo górnicze;
  3)   technika prowadzenia robót poszukiwawczo-rozpoznawczych;
  4)   zarys mechaniki górotworu;
  5)   technika prowadzenia robót udostępniających i przygotowawczych;
  6)   technika strzelnicza;
  7)   podstawowe procesy technologiczne kopalni odkrywkowej (urabianie, transport, zwałowanie);
  8)   podstawy projektowania górniczego;
  9)   pomocnicze procesy technologiczne (odwadnianie, rekultywacja);
  10)  przetwórstwo surowców mineralnych;
  11)  obróbka kamienia;
  12)  przeróbka mechaniczna kopalin;
  13)  przeróbka chemiczna surowców;
  14)  przeróbka termiczna kopalin;
  15)  procesy technologiczne produkcji gipsu, cementu portlandzkiego, wapna, wzbogacania kruszyw;
  16)  dokumentacja geologiczno-górnicza;
  17)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy;
  18)  przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;
  2)   rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw;
  3)   sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;
  4)   przestrzegać zasad etyki;
  5)   stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  6)   stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;
  7)   sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;
  8)   podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;
  9)   komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  10)  prowadzić negocjacje;
  11)  rozwiązywać problemy;
  12)  podejmować decyzje;
  13)  wykonywać pracę zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  14)  określać podstawowe zagrożenia dla środowiska spowodowane działalnością kopalni odkrywkowej;
  15)  określać podstawowe awarie występujące w czasie eksploatacji odkrywkowej złóż;
  16)  używać sprzętu ochrony indywidualnej zależnie od warunków wykonywanej pracy i występującego zagrożenia;
  17)  wskazywać podstawy prawa określające warunki prac poszukiwawczych złóż i wydobywania kopalin;
  18)  określać wymagania warunkujące prowadzenie prac geologicznych i wydobywania surowców mineralnych;
  19)  charakteryzować pojęcie obszaru, terenu i zakładu górniczego oraz warunki ich wyznaczania i tworzenia;
  20)  określać zasady ustalania opłat za wydobywanie kopalin, a także ustalania kar za nieprzestrzeganie przepisów prawa w tym zakresie;
  21)  określać sposoby likwidacji szkód związanych z eksploatacją kopalin metodą odkrywkową;
  22)  zaplanować sposób wykorzystania odpadów i rekultywacji zwałowisk oraz terenów poeksploatacyjnych;
  23)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  24)  określać cele, zadania i organizację służb ratownictwa górniczego;
  25)  planować sposoby wykorzystania, neutralizacji i ograniczania odpadów pogórniczych;
  26)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  27)  określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;
  28)  wyjaśniać zasady zarządzania jakością;
  29)  korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;
  30)  organizować doskonalenie zawodowe pracowników.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   gospodarka rynkowa;
  2)   formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  3)   dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;
  4)   etyka;
  5)   prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;
  6)   dokumenty związane z zatrudnieniem;
  7)   metody poszukiwania pracy;
  8)   zasady i metody komunikowania się;
  9)   elementy psychologii i socjologii pracy;
  10)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  11)  organizacja ochrony pracy w górnictwie odkrywkowym;
  12)  ochrony indywidualne stosowane w górnictwie;
  13)  wybrane zagadnienia prawa górniczego i prawa geologicznego;
  14)  przepisy dotyczące zagrożeń naturalnych w kopalniach odkrywkowych;
  15)  pierwsza pomoc;
  16)  ratownictwo górnicze;
  17)  elementy ergonomii;
  18)  zasady zarządzania jakością;
  19)  źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;
  20)  formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w % *
Podbudowa programowa: gimnazjum, liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, uzupełniające liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające
Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa;
zawód: górnik odkrywkowej eksploatacji złóż
Techniczny3036
Wydobywczo-przetwórczy4842
Podstawy działalności zawodowej66
Razem:84**84**
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 16 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia budowy i eksploatacji maszyn;
  2)   pracownia maszyn i urządzeń do eksploatacji i przeróbki;
  3)   pracownia techniki strzelniczej;
  4)   pracownia elektrotechniki i automatyki;
  5)   pracownia komputerowa;
  6)   pracownia techniczna;
  7)   warsztaty szkolne.
Pracownia budowy i eksploatacji maszyn powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   przybory kreślarskie;
  3)   rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;
  4)   PN-ISO;
  5)   dokumentacje techniczne, dokumentacje techniczno-ruchowe (DTR);
  6)   instrukcje obsługi i konserwacji;
  7)   modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;
  8)   modele części maszyn z połączeniami kształtowymi;
  9)   elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;
  10)  części maszyn z różnymi postaciami zużycia;
  11)  przyrządy pomiarowe;
  12)  elementy pasowane, wzorce chropowatości;
  13)  narzędzia i przyrządy montażowe i demontażowe;
Pracownia maszyn i urządzeń do eksploatacji i przeróbki powinna być wyposażona w:
  1)   PN-ISO;
  2)   dokumentacje technologiczne;
  3)   wiertarki obrotowe, obrotowo-udarowe;
  4)   elementy maszyn i urządzeń;
  5)   modele maszyn i urządzeń: wiertnic obrotowych i udarowo-obrotowych, koparek jednonaczyniowych, wieloczerpakowych łańcuchowych i kołowych, zwałowarek jedno- i dwuzespołowych, przenośnikowych ładowarek, dźwignic i kolejek linotorowych, maszyn tarczowych, pił linowych do urabiania skał na boki, traków kamieniarskich, kruszarek, przesiewaczy;
  6)   filmy instruktażowe dotyczące eksploatacji maszyn i urządzeń.
Pracownia techniki strzelniczej powinna być wyposażona w:
  1)   dokumentacje techniczne;
  2)   atrapy środków strzałowych;
  3)   sprzęt strzałowy;
  4)   modele połączeń sieci strzałowych;
  5)   przyrządy kontrolno-pomiarowe;
  6)   filmy instruktażowe na temat techniki strzelniczej w górnictwie.
Pracownia elektrotechniki i automatyki powinna być wyposażona w:
  1)   przyrządy pomiarowe prądu stałego i przemiennego;
  2)   próbki materiałów: przewodzących, elektroizolacyjnych, magnetycznych, konstrukcyjnych;
  3)   próbki przewodów elektrycznych;
  4)   elementy urządzeń grzejnych;
  5)   elementy układów automatyki górniczej;
  6)   zestawy łączników instalacyjnych;
  7)   typowe zabezpieczenia przed skutkami zwarć i przeciążeń;
  8)   modele: elektrochemiczne źródła prądu, silniki elektryczne prądu stałego i przemiennego, prądnice, proste instalacje elektryczne, stabilizatory napięcia;
  9)   proste układy elektroniczne (prostowniki, wzmacniacze);
  10)  modele prostych układów automatycznej regulacji;
  11)  operatory operacji logicznych: alternatywa (OR), negacja sumy (NOR), koniunkcja (AND), negacja iloczynu (NAND), alternatywa wykluczająca (XOR);
  12)  schematy blokowe i ideowe typowych układów automatyki górniczej;
  13)  plansze z symbolami graficznymi elementów automatyki górniczej (elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych);
  14)  katalogi elementów automatyki górniczej;
  15)  PN-ISO, ISO.
Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);
  2)   drukarki i ploter;
  3)   pakiet programów biurowych;
  4)   programy do wspomagania projektowania;
  5)   programy specjalistyczne z zakresu projektowania procesów wydobywczych, aktualizacji map górniczych, dokumentowania wielkości wydobycia, prognozowania zagrożeń, eksploatacji środków trwałych, sporządzania statystyki.
Pracownia techniczna powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska kreślarskie (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   zestaw map geologicznych i górniczych (mapy sytuacyjne, wysokościowe, przekroje złoża);
  3)   przyrządy do określenia gęstości: suszarka, waga laboratoryjna, eksykator;
  4)   przyrządy do określania wytrzymałości skał na ściskanie;
  5)   przyrządy do określania ścieralności skał (tarcza Boehme'ca, bęben Deval'a);
  6)   przyrządy do określania wytrzymałości skał na uderzenia (aparat Page'a);
  7)   przyrządy do określania mrozoodporności skał, przyrządy do oznaczenia nasiąkliwości wodnej.
Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:
  1)   stanowiska: do obróbki mechanicznej, do obróbki ręcznej, do obróbki plastycznej i do lutowania;
  2)   stanowiska do montażu instalacji elektrycznych;
  3)   stanowiska do montażu układów elektrycznych i elektronicznych;
  4)   stanowiska kontroli jakości;
  5)   przyrządy pomiarowe;
  6)   dokumentację warsztatową;
  7)   dokumentację techniczno-ruchową (DTR);
  8)   PN-ISO.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, ruchu odkrywkowych zakładów górniczych.

ZAŁĄCZNIK Nr 7 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK GÓRNICTWA PODZIEMNEGO

SYMBOL CYFROWY 311[15] 

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   czytać i wykonywać rysunki konstrukcyjne, technologiczne i schematy podstawowych układów technologicznych;
  2)   czytać i aktualizować mapy geologiczne i górnicze;
  3)   rozpoznawać minerały i skały oraz określać ich właściwości;
  4)   posługiwać się środkami strzałowymi i wykonywać podstawowe zadania w zakresie techniki strzelniczej;
  5)   wyjaśniać zasady obsługi podstawowych maszyn i urządzeń górniczych;
  6)   oceniać sprawność techniczną narzędzi, maszyn i urządzeń górniczych, stopień ich zużycia oraz możliwość naprawy lub wymiany;
  7)   wykonywać konserwację i drobne naprawy podstawowych maszyn i urządzeń górniczych;
  8)   wykonywać podstawowe pomiary geodezyjne oraz rejestrować na planie postępy robót górniczych;
  9)   posługiwać się urządzeniami do sygnalizacji i łączności stosowanymi w podziemnej eksploatacji;
  10)  posługiwać się urządzeniami do wykrywania zagrożeń górniczych;
  11)  prowadzić roboty zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego;
  12)  ustalać i regulować parametry procesu produkcyjnego zgodnie z wymaganiami dokumentacji;
  13)  prowadzić dokumentację produkcyjną: raporty produkcyjne, plany zużycia materiałów, rozliczania czasu pracy maszyn i ludzi, rejestracji danych oraz analizy jakości;
  14)  posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;
  15)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  16)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  17)  oceniać zagrożenia i szacować poziom ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy;
  18)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  19)  stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
  20)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  21)  kierować zespołem pracowników;
  22)  korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik górnictwa podziemnego powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   organizowania pracy zespołu pracowników wykonujących zadania na określonym odcinku pracy;
  2)   sprawdzania i oceniania stanu technicznego maszyn i urządzeń;
  3)   prowadzenia i kontrolowania robót strzałowych;
  4)   prowadzenia i kontrolowania prac w wyrobiskach ścianowych, komorowych i korytarzowych;
  5)   prowadzenia robót wiertniczych;
  6)   kierowania transportem w kopalni;
  7)   zwalczania zagrożeń: metanowych, pożarowych, wodnych, tąpaniami, pyłowych, wybuchu pyłu węglowego, radiacyjnych oraz wyrzutów gazów i skał;
  8)   aktualizowania map górniczych, a zwłaszcza oddziałowej mapy górniczej;
  9)   prowadzenia bieżącej dokumentacji rozliczeniowej zużytych surowców, materiałów i godzin pracy maszyn i urządzeń górniczych;
  10)  prowadzenia bieżącej dokumentacji dotyczącej podległego personelu: organizacji pracy, zakresów czynności, obliczania wydajności i wykorzystania czasu pracy.
3. Zawód technik górnictwa podziemnego jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:
  1)   górnictwa węgla kamiennego;
  2)   górnictwa rudnego;
  3)   górnictwa solnego.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta zawierają następujące bloki programowe:
  1)   techniczny;
  2)   wydobywczy;
  3)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: TECHNICZNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   określać właściwości i wykorzystanie w górnictwie podziemnym: metali, ich stopów oraz materiałów niemetalowych;
  2)   rozróżniać podstawowe rodzaje obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz określać ich wpływ na właściwości stopów;
  3)   rozpoznawać zjawiska korozyjne i ich skutki oraz wskazywać sposoby ochrony powierzchni metali przed korozją w procesach eksploatacji;
  4)   wykonywać szkice części maszyn;
  5)   wykonywać rysunki techniczne części maszyn, zgodnie z obowiązującymi normami;
  6)   czytać dokumentację techniczno-ruchową (DTR), dokumentację techniczną, warsztatową, instrukcje obsługi maszyn i urządzeń;
  7)   wyznaczać warunki równowagi punktu materialnego ciała sztywnego;
  8)   wyznaczać siłę i moment tarcia;
  9)   analizować odkształcenia w elementach maszyn i urządzeń;
  10)  wyznaczać środek ciężkości figury płaskiej;
  11)  rozróżniać rodzaje ruchu na podstawie jego parametrów oraz obliczać prędkość obwodową, kątową i obrotową;
  12)  wykonywać podstawowe obliczenia wytrzymałościowe elementów maszyn w zakresie: rozciągania, ściskania, zginania, skręcania, wytrzymałości złożonej oraz wyboczenia;
  13)  rozróżniać konstrukcje i zasady działania: połączeń, osi, wałów, łożysk, sprzęgieł, hamulców i mechanizmów oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;
  14)  określać na podstawie dokumentacji technicznej (rysunki złożeniowe i zespołowe) elementy składowe maszyny i urządzenia oraz ustalać ich działanie;
  15)  charakteryzować pompy i obliczać ich podstawowe parametry;
  16)  wyjaśniać budowę oraz zasadę działania silników i urządzeń hydraulicznych i pneumatycznych oraz określać ich zastosowanie w górnictwie;
  17)  charakteryzować sprężarki i wentylatory, określać ich podstawowe parametry oraz wykorzystanie w górnictwie podziemnym;
  18)  charakteryzować urządzenia stosowane do transportu poziomego w górnictwie podziemnym oraz określać warunki ich optymalnej i bezpiecznej pracy;
  19)  klasyfikować i charakteryzować elementy obwodów prądu stałego i przemiennego;
  20)  dobierać przyrządy pomiarowe i dokonywać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego i przemiennego;
  21)  obliczać proste obwody elektryczne oraz analizować schematy elektryczne;
  22)  klasyfikować i charakteryzować elementy półprzewodnikowe (diody, tranzystory, tyrystory, układy scalone);
  23)  analizować schematy podstawowych układów elektronicznych;
  24)  rozróżniać i dobierać maszyny i urządzenia elektryczne stosowane w górnictwie, uwzględniając napięcie i rodzaj pracy urządzenia;
  25)  rozróżniać i klasyfikować obudowy maszyn i urządzeń elektrycznych zależnie od znaku dopuszczenia;
  26)  identyfikować elementy zabezpieczające obwody elektryczne;
  27)  dobierać i stosować w warunkach podziemnych układy automatyki górniczej oraz układy sterowania w procesie technologicznym;
  28)  stosować urządzenia sygnalizacji, łączności i zabezpieczeń elektrycznych w maszynach i urządzeniach wykorzystywanych podczas procesu produkcyjnego i wydobywczego;
  29)  charakteryzować maszyny i urządzenia do eksploatacji podziemnej złóż;
  30)  wykonywać pomiar: temperatury, ciśnienia, masy, objętości;
  31)  wykonywać pomiary warsztatowe;
  32)  wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem, dobierać parametry obróbki oraz narzędzia i oprzyrządowanie;
  33)  lutować oraz wykonywać podstawowe operacje spawania elektrycznego i gazowego (pod nadzorem);
  34)  wykonywać czynności konserwacyjne, drobne naprawy, wymianę części, montaż, demontaż, regulację poszczególnych zespołów i całego urządzenia;
  35)  dobierać narzędzia, przyrządy i materiały w zależności od wykonywanej pracy;
  36)  wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy i materiały;
  37)  określać podstawowe pojęcia i wskaźniki niezawodności oraz trwałości maszyn i urządzeń;
  38)  określać stopień zużycia maszyn i urządzeń oraz metody zapobiegające nadmiernemu zużyciu;
  39)  rozpoznawać i oceniać stan techniczny narzędzi, maszyn i urządzeń użytkowanych w procesach technologicznych;
  40)  określać zakres prac wykonywanych podczas przeglądu technicznego i napraw;
  41)  charakteryzować gospodarkę materiałową i energetyczną w zakładach górnictwa podziemnego;
  42)  użytkować urządzenia komputerowe w zakresie wspomagania projektowania, eksploatacji środków trwałych, regulacji procesów technologicznych oraz prognozowania zagrożeń;
  43)  posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR), PN-ISO, ISO oraz literaturą techniczną;
  44)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego podczas użytkowania i obsługiwania maszyn i urządzeń górniczych.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   materiałoznawstwo;
  2)   rysunek techniczny;
  3)   mechanika techniczna;
  4)   wytrzymałość materiałów;
  5)   części maszyn;
  6)   napędy hydrauliczne i pneumatyczne;
  7)   pompy, sprężarki, wentylatory;
  8)   urządzenia transportowe;
  9)   podstawy elektrotechniki;
  10)  podstawy miernictwa elektrycznego;
  11)  podstawy elektroniki;
  12)  maszyny i urządzenia elektryczne;
  13)  układy i elementy automatycznej regulacji;
  14)  układy automatyki górniczej;
  15)  maszyny i urządzenia do eksploatacji podziemnej;
  16)  obudowa wyrobisk ścianowych, komorowych i korytarzowych oraz obudowa szybów;
  17)  obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem;
  18)  spajanie metali;
  19)  niezawodność i trwałość oraz stan techniczny maszyn i urządzeń;
  20)  użytkowanie i obsługa techniczna narzędzi, maszyn i urządzeń górniczych do drążenia wyrobisk, transportu urobku i przeróbki kopalin;
  21)  gospodarka materiałowa i energetyczna;
  22)  organizacja, zarządzanie i ekonomika eksploatacji maszyn i urządzeń;
  23)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy;
  24)  przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
  25)  przepisy dozoru technicznego.

BLOK: WYDOBYWCZY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   charakteryzować podstawowe procesy technologiczne stosowane w górnictwie podziemnym;
  2)   wyjaśniać budowę geologiczną Ziemi oraz określać skład pierwiastkowy skorupy ziemskiej;
  3)   rozróżniać najważniejsze minerały skałotwórcze oraz badać ich podstawowe właściwości;
  4)   rozróżniać poszczególne grupy i rodzaje skał oraz określać ich skład mineralogiczny;
  5)   określać zjawiska geologiczne, hydrogeologiczne i geotechniczne w górotworze;
  6)   obliczać ciśnienie górotworu i temperaturę złożową w zależności od głębokości zalegania skał;
  7)   określać naprężenia w górotworze nienaruszonym i w trakcie robót górniczych oraz przewidywać ewentualne zagrożenia;
  8)   posługiwać się planami i mapami topograficznymi oraz geologicznymi;
  9)   interpretować i aktualizować mapy i przekroje górnicze;
  10)  wykonywać podstawowe pomiary geodezyjne oraz rejestrować na mapie postępy robót górniczych;
  11)  przewidywać zasięg wpływu wód kopalnianych na roboty górnicze i planować sposoby ich zabezpieczania;
  12)  określać stan zagrożenia: metanowego, pyłowego, pożarowego, wodnego, tąpaniami, wybuchem pyłu węglowego, wyrzutem gazów i skał oraz charakteryzować zasady postępowania w razie ich wystąpienia w kopalni;
  13)  określać klimatyczne warunki pracy w podziemiach kopalni;
  14)  określać zasady projektowania wyrobisk górniczych oraz wentylacji kopalni;
  15)  projektować zabezpieczenia przeciwpożarowe, przeciwwybuchowe, metanometryczne;
  16)  określać skład powietrza kopalnianego oraz granice dopuszczalnej zawartości gazów szkodliwych;
  17)  dokonywać pomiarów prędkości powietrza, temperatury i wilgotności oraz zawartości gazów szkodliwych w powietrzu kopalnianym;
  18)  określać kierunki przepływu powietrza w kopalniach oraz zasady przewietrzania wyrobisk udostępniających, przygotowawczych i eksploatacyjnych;
  19)  budować tamy wentylacyjne, regulacyjne, mosty wentylacyjne i inne urządzenia wentylacyjne;
  20)  budować lutniociąg oraz prowadzić przewietrzanie za pomocą lutniociągu;
  21)  rozróżniać skład i sposoby oddziaływania środków strzałowych;
  22)  wyjaśniać zasady bezpiecznego i racjonalnego posługiwania się środkami strzałowymi;
  23)  wyznaczać miejsca przechowywania i stanowiska odpalania środków strzałowych z uwzględnieniem zasad bezpiecznego wykonywania robót strzałowych;
  24)  nadzorować roboty strzałowe i rozliczanie środków strzałowych;
  25)  określać sposoby wyznaczania stref niebezpiecznych oraz zmniejszania szkodliwego oddziaływania strzelań na otoczenie;
  26)  sporządzać dokumentację techniczno-eksploatacyjną;
  27)  prowadzić roboty eksploatacyjne zgodnie z posiadaną dokumentacją;
  28)  nadzorować roboty w ciągach udostępniających, przygotowawczych i eksploatacyjnych;
  29)  dobierać rodzaj obudowy do istniejących warunków górniczo-geologicznych;
  30)  dokonywać podstawowych obliczeń wytrzymałościowych obudowy z uwzględnieniem przeznaczenia wyrobiska chodnikowego;
  31)  wzmacniać obudowę wyrobisk górniczych w zakresie robót podsadzkowych;
  32)  stawiać tamy podsadzkowe;
  33)  odprowadzać wody podsadzkowe;
  34)  prowadzić podsadzanie wybranej przestrzeni i określać czas podsadzania;
  35)  organizować prace przy prowadzeniu podsadzania wyrobisk górniczych;
  36)  prowadzić likwidację wybranej przestrzeni za pomocą zawału;
  37)  prowadzić rozruch wyrobisk eksploatacyjnych;
  38)  prowadzić likwidację wyrobisk eksploatacyjnych;
  39)  prowadzić i nadzorować likwidowanie obudowy w wyrobiskach górniczych;
  40)  określać źródła powstawania pyłu oraz sposoby zapobiegania rozprzestrzenianiu się pyłu w wyrobiskach górniczych;
  41)  stosować środki zwalczania niebezpieczeństwa wybuchu pyłu węglowego;
  42)  obliczać i projektować zaporę pyłową i wodną dla danego wyrobiska;
  43)  wykonywać wykresy, szkice, schematy, obliczenia dotyczące złoża i zagrożeń związanych z jego eksploatacją;
  44)  charakteryzować sposoby oświetlania podziemnych wyrobisk górniczych;
  45)  sporządzać raporty produkcyjne (dzienne i miesięczne) wydobycia surowców;
  46)  charakteryzować procesy mechanicznej przeróbki kopalin;
  47)  podejmować decyzje w sytuacjach trudnych i w sytuacjach zagrożenia;
  48)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska dotyczących wyrobisk górniczych o zagrożeniu pyłowym klasy A i B podczas eksploatacji kopalin;
  49)  określać przyczyny, przebieg i rodzaje pożarów oraz sposoby wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych;
  50)  alarmować załogę w sytuacji zagrożenia i prowadzić akcję ratowania ludzi;
  51)  posługiwać się dokumentacją geologiczno-górniczą, PN-ISO, ISO, zakładowymi normami oraz literaturą techniczną;
  52)  użytkować urządzenia komputerowe w zakresie projektowania procesów wydobywczych, pomiarów, aktualizacji robót górniczych, dokumentowania wielkości wydobycia, organizacji i zarządzania eksploatacją środków trwałych, automatycznej regulacji biegu elementów procesu produkcyjnego, sporządzania statystyki oraz obliczania sieci wentylacyjnej;
  53)  wyjaśniać zjawiska występujące na powierzchni ziemi wynikające z podziemnej eksploatacji kopaliny.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   geologia;
  2)   mineralogia;
  3)   budowa geologiczna Ziemi;
  4)   miernictwo górnicze;
  5)   mechanika górotworu;
  6)   tąpania w kopalniach;
  7)   obudowy wyrobisk górniczych;
  8)   podstawowe procesy technologiczne kopalni podziemnej;
  9)   technika prowadzenia robót udostępniających i przygotowawczych;
  10)  zasady i systemy eksploatacji złóż;
  11)  oddziaływanie eksploatacji górniczej na powierzchnię i górotwór;
  12)  górnicze środki strzelnicze i technika strzelnicza;
  13)  podsadzanie wyrobisk;
  14)  odwadnianie kopalń;
  15)  wentylacja kopalń;
  16)  pożary podziemne;
  17)  oświetlanie wyrobisk;
  18)  mechaniczna przeróbka kopalin;
  19)  podstawy projektowania górniczego;
  20)  dokumentacja geologiczno-górnicza;
  21)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy;
  22)  przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
  23)  szkody górnicze.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;
  2)   rozróżnić formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw;
  3)   sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;
  4)   przestrzegać zasad etyki;
  5)   stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  6)   stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;
  7)   sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;
  8)   podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;
  9)   komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  10)  prowadzić negocjacje;
  11)  rozwiązywać problemy;
  12)  podejmować decyzje;
  13)  wykonywać pracę zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  14)  charakteryzować system ochrony pracy w górnictwie podziemnym;
  15)  rozpoznawać zagrożenia występujące w kopalni podziemnej, stosować metody i środki zwalczania, zapobiegania i likwidacji zagrożenia;
  16)  dokonywać oceny zagrożeń i szacować poziom ryzyka zawodowego;
  17)  używać sprzętu ochrony indywidualnej zależnie od warunków wykonywanej pracy i występującego zagrożenia;
  18)  korzystać ze środków łączności i bezpieczeństwa oraz ze sprzętu ochrony dróg oddechowych stosowanych w ratownictwie górniczym;
  19)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  20)  określać cele, zadania i organizację służb ratownictwa górniczego;
  21)  wykazywać szkodliwy wpływ zanieczyszczeń powstających w kopalniach podziemnych na człowieka i środowisko;
  22)  planować sposoby wykorzystania, neutralizacji i ograniczania odpadów pogórniczych;
  23)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  24)  określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;
  25)  wyjaśniać zasady zarządzania jakością;
  26)  korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;
  27)  organizować doskonalenie zawodowe pracowników.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   gospodarka rynkowa;
  2)   formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  3)   dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;
  4)   etyka;
  5)   prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;
  6)   dokumenty związane z zatrudnieniem;
  7)   metody poszukiwania pracy;
  8)   zasady i metody komunikowania się;
  9)   elementy psychologii i socjologii pracy;
  10)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska w kopalni podziemnej;
  11)  pierwsza pomoc;
  12)  wybrane zagadnienia prawa geologicznego i górniczego;
  13)  organizacja ochrony pracy w górnictwie podziemnym;
  14)  ochrony indywidualne stosowane w górnictwie;
  15)  przepisy dotyczące zagrożeń naturalnych w kopalniach podziemnych;
  16)  ratownictwo górnicze;
  17)  elementy ergonomii;
  18)  zasady zarządzania jakością;
  19)  źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;
  20)  formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w % *
Podbudowa programowa: gimnazjum, liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, uzupełniające liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające
Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa;
zawód: górnik eksploatacji podziemnej
Techniczny3242
Wydobywczy4636
Podstawy działalności zawodowej66
Razem:84**84**
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 16 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń;
  2)   pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki;
  3)   pracownia techniki eksploatacji złóż;
  4)   pracownia maszyn i urządzeń górniczych;
  5)   pracownia geologii i miernictwa górniczego;
  6)   pracownia komputerowa;
  7)   pracownia techniczna;
  8)   warsztaty szkolne.
Pracownia budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   przybory kreślarskie;
  3)   rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;
  4)   PN-ISO;
  5)   dokumentacje techniczne, dokumentacje techniczno-ruchowe (DTR);
  6)   modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;
  7)   modele układów hydraulicznych maszyn i urządzeń;
  8)   elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;
  9)   części maszyn z różnymi postaciami zużycia;
  10)  przyrządy pomiarowe;
  11)  elementy pasowane, wzorce chropowatości;
  12)  narzędzia do obróbki mechanicznej skrawaniem;
  13)  katalog łożysk tocznych.
Pracownia elektrotechniki, elektroniki i automatyki powinna być wyposażona w:
  1)   przyrządy pomiarowe;
  2)   próbki materiałów: przewodzących, elektroizolacyjnych, magnetycznych, konstrukcyjnych;
  3)   próbki przewodów elektrycznych;
  4)   elementy układów automatyki górniczej;
  5)   zestawy łączników instalacyjnych;
  6)   typowe zabezpieczenia przed skutkami zwarć i przeciążeń;
  7)   modele: elektrochemiczne źródła prądu, silniki elektryczne prądu stałego i przemiennego, prądnice, proste instalacje elektryczne, stabilizatory napięcia;
  8)   proste układy elektroniczne (prostowniki, wzmacniacze);
  9)   modele prostych układów automatycznej regulacji;
  10)  elementy logiczne typu: OR, NOR, AND, NAND, EFOR;
  11)  schematy blokowe i ideowe typowych układów automatyki górniczej;
  12)  plansze z symbolami graficznymi elementów automatyki górniczej (elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych);
  13)  katalogi elementów automatyki górniczej;
  14)  PN-ISO, ISO.
Pracownia techniki eksploatacji złóż powinna być wyposażona w:
  1)   przyrządy pomiarowe do wykrywania gazów kopalnianych, do pomiaru prędkości, temperatury, wilgotności powietrza;
  2)   modele podstawowych systemów wybierania;
  3)   modele wyrobisk ścianowych, komorowych i korytarzowych.
Pracownia maszyn i urządzeń górniczych powinna być wyposażona w:
  1)   elementy maszyn górniczych;
  2)   modele obudów oraz maszyn i urządzeń górniczych;
  3)   schematy kinematyczne i hydrauliczne maszyn górniczych;
  4)   instrukcje obsługi maszyn górniczych;
  5)   katalogi maszyn górniczych.
Pracownia geologii i miernictwa górniczego powinna być wyposażona w:
  1)   niwelatory, łaty miernicze, taśmy miernicze, węgielnice, teodolity, planimetry;
  2)   tablice, formularze i dzienniki pomiarowe do wykonywania obliczeń i dokumentowania pomiarów;
  3)   zbiór Polskich Norm G - 09001 do 09010;
  4)   zestaw map górniczych.
Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);
  2)   drukarki i ploter, skaner, urządzenie do archiwizacji danych;
  3)   pakiet programów biurowych;
  4)   programy do wspomagania projektowania;
  5)   programy specjalistyczne z zakresu eksploatacji złóż i kopalin, projektowania procesów wydobywczych, aktualizacji robót górniczych, dokumentowania wielkości wydobycia, prognozowania zagrożeń, organizacji i zarządzania eksploatacją środków trwałych, sporządzania statystyki oraz obliczania sieci wentylacyjnej.
Pracownia techniczna powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska kreślarskie (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   przyrządy pomiarowe: do pomiaru temperatury, ciśnienia, czasu;
  3)   przyrządy pomiarowe do wykrywania gazu, pomiaru prędkości przepływu powietrza i wilgotności (grawimetr, waga laboratoryjna, desorbometr);
  4)   schematy wentylacyjne kopalń;
  5)   przykładowe dokumentacje techniczne kopalń, ścian, oddziałów oraz wyrobisk poziomych;
  6)   przekroje geologiczne, profile otworów;
  7)   mapy warstwicowe i pokładowe;
  8)   próbki skał;
  9)   przyrządy do określania właściwości fizycznych i mechanicznych skał;
  10)  przyrządy do pobierania prób powietrza;
  11)  PN-ISO, ISO;
  12)  przepisy prawa geologicznego i górniczego, przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy;
  13)  katalogi maszyn i urządzeń.
Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:
  1)   stanowiska: ślusarskie, stolarsko-ciesielskie, do obróbki mechanicznej, do kucia ręcznego;
  2)   stanowiska do spawania, lutowania;
  3)   stanowiska do montażu układów elektrycznych i elektronicznych;
  4)   stanowiska do montażu instalacji elektrycznych;
  5)   dokumentację warsztatową;
  6)   dokumentację techniczno-ruchową (DTR);
  7)   PN-ISO.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, sztolniach ćwiczebnych oraz w polach szkoleniowych podziemnych zakładów górniczych.

ZAŁĄCZNIK Nr 8 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK OCHRONY ŚRODOWISKA

SYMBOL CYFROWY 311[24] 

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   określać aktualny stan zanieczyszczeń środowiska oraz zmiany zachodzące na skutek działalności człowieka;
  2)   wykonywać określone oznaczenia w zakresie specjalistycznym, dotyczące gleby, powietrza, wody, hałasu, odpadów i promieniowania;
  3)   przeprowadzać proste badania technologiczne w zakresie ochrony środowiska;
  4)   oznaczać parametry określające stopień zanieczyszczenia wody, powietrza, poziomu hałasu i stopnia zanieczyszczenia powierzchni ziemi;
  5)   określać zgodność z normami oczyszczania ścieków, powietrza i odpadów;
  6)   wykonywać pomiary poziomu hałasu i drgań mechanicznych;
  7)   badać i kontrolować emisję i imisję zanieczyszczeń;
  8)   posługiwać się zasadami systematyki, klasyfikacji i identyfikacji odpadów;
  9)   określać warunki i metody gromadzenia, segregacji, usuwania, utylizacji i unieszkodliwiania odpadów;
  10)  sporządzać bilanse wodno-ściekowe zanieczyszczeń odprowadzanych z gazami odlotowymi do atmosfery oraz zanieczyszczeń odprowadzanych z odpadami;
  11)  obsługiwać aparaturę oraz urządzenia stosowane w ochronie środowiska;
  12)  określać środki i działania na rzecz ochrony człowieka i środowiska przed zagrożeniami spowodowanymi zanieczyszczeniem środowiska hałasem, drganiami i promieniowaniem;
  13)  organizować w miejscu pracy wykonawstwo budowlano-montażowe w zakresie budowy urządzeń do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków;
  14)  zapewniać warunki bezpieczeństwa i higieny pracy pracownikom i mieszkańcom obszaru, na którym prowadzone są roboty budowlano-montażowe;
  15)  posługiwać się dokumentacją techniczną;
  16)  opracowywać mapy oraz schematy techniczne;
  17)  oceniać zgodność wbudowanych urządzeń i elementów budowlanych z dokumentacją techniczną;
  18)  współpracować w przygotowywaniu planów zagospodarowania przestrzennego terenu z uwzględnieniem ochrony zasobów przyrodniczych;
  19)  posługiwać się aktami prawnymi dotyczącymi ochrony środowiska;
  20)  stosować procedury oceny oddziaływania inwestycji szkodliwych dla zdrowia człowieka i środowiska przyrodniczego;
  21)  podejmować działania w sytuacji wystąpienia zagrożeń ekologicznych;
  22)  współpracować z organizacjami zajmującymi się ochroną środowiska;
  23)  uczestniczyć w prawidłowym wykorzystywaniu środków pomocowych na inwestycje związane z ochroną środowiska;
  24)  przygotowywać projekty zarządzania środowiskiem na szczeblu lokalnym;
  25)  prowadzić kampanię na rzecz poprawy stanu środowiska, w szczególności w zakresie edukacji ekologicznej;
  26)  posługiwać się sprzętem komputerowym na zajmowanym stanowisku pracy;
  27)  wykorzystywać w działalności zawodowej znajomość procesów zachodzących w gospodarce rynkowej;
  28)  oceniać, prezentować i doskonalić umiejętności zawodowe;
  29)  posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;
  30)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  31)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  32)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  33)  stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;
  34)  stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
  35)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  36)  kierować zespołem pracowników;
  37)  korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik ochrony środowiska powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   monitorowania poziomu zanieczyszczeń w powietrzu, wodzie i glebie;
  2)   określania parametrów uzdatniania wody i oczyszczania ścieków;
  3)   klasyfikowania i identyfikowania różnego rodzaju odpadów;
  4)   sporządzania bilansów zanieczyszczeń odprowadzanych do powietrza, wód i ziemi;
  5)   prowadzenia badań technologicznych w specjalistycznym zakresie.
3. Zawód technik ochrony środowiska jest zawodem szerokoprofilowym umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:
  1)   gospodarki wodno-ściekowej;
  2)   gospodarki odpadami;
  3)   ochrony powietrza;
  4)   ochrony przed hałasem;
  5)   zarządzania środowiskiem na szczeblu lokalnym.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta zawierają następujące bloki programowe:
  1)   środowisko i jego ochrona;
  2)   inżynieria środowiska;
  3)   techniki pomiarów;
  4)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: ŚRODOWISKO I JEGO OCHRONA

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   określać podstawowe prawa przyrody;
  2)   wyjaśniać pojęcia ekologiczne i stosować zasady ekologiczne w praktyce;
  3)   opisywać podstawowe zjawiska zachodzące w atmosferze ziemskiej;
  4)   wyjaśniać zasady powstawania i emisji fal akustycznych;
  5)   charakteryzować stan zasobów środowiska;
  6)   określać zasady racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska;
  7)   określać stan środowiska jako całości i jego poszczególnych komponentów;
  8)   stosować zasady i metody monitoringu środowiska;
  9)   dokonywać oceny jakości środowiska zwłaszcza na obszarach intensywnej działalności gospodarczej człowieka;
  10)  określać dopuszczalny stopień zanieczyszczenia według obowiązujących norm;
  11)  rozpoznawać źródła zanieczyszczeń emitowanych do środowiska;
  12)  określać globalne i lokalne skutki oddziaływania człowieka na środowisko, w szczególności efekt cieplarniany, kwaśne deszcze, niszczenie warstwy ozonowej;
  13)  określać skład wód naturalnych;
  14)  charakteryzować główne źródła hałasu i drgań oraz promieniowania elektromagnetycznego w środowisku;
  15)  przeciwdziałać degradacji środowiska;
  16)  określać zasady rekultywacji i zagospodarowania terenów zdegradowanych;
  17)  klasyfikować wody pod względem użytkowym;
  18)  interpretować otrzymane wyniki badań;
  19)  określać zasady stosowania podstawowych środków ochrony człowieka i środowiska przed hałasem i drganiami;
  20)  stosować podstawowe przepisy prawa dotyczące ochrony przyrody oraz ochrony i kształtowania środowiska;
  21)  stosować przepisy prawa i normy obowiązujące w Polsce i w innych państwach Unii Europejskiej dotyczące ochrony powietrza atmosferycznego i wód, gospodarki odpadami oraz ochrony przed hałasem i drganiami.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   środowisko i jego komponenty;
  2)   cykle biogeochemiczne;
  3)   zasoby naturalne, racjonalna gospodarka zasobami;
  4)   zagrożenia środowiska i zmiany spowodowane działalnością człowieka;
  5)   zanieczyszczenie środowiska i jego wpływ na warunki życia i stan zdrowia ludności;
  6)   zagrożenia ekologiczne;
  7)   ekonomiczne uwarunkowania i skutki ochrony środowiska;
  8)   ochrona atmosfery;
  9)   ochrona wód;
  10)  ochrona powierzchni ziemi;
  11)  ochrona przed hałasem, drganiami oraz promieniowaniem elektromagnetycznym;
  12)  ochrona przyrody;
  13)  współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony środowiska.

BLOK: INŻYNIERIA ŚRODOWISKA

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   charakteryzować procesy i zjawiska występujące w atmosferze;
  2)   określać podstawowe prawa turbulencji;
  3)   określać wpływ procesów atmosferycznych na stan zanieczyszczenia powietrza;
  4)   posługiwać się przyrządami meteorologicznymi;
  5)   czytać i interpretować mapy pogody oraz prognozować rozwój procesów atmosferycznych;
  6)   opisywać skład chemiczny atmosfery i rodzaje występujących zanieczyszczeń;
  7)   charakteryzować podstawowe reakcje chemiczne zachodzące w atmosferze;
  8)   rozpoznawać źródła zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery;
  9)   charakteryzować procesy zanieczyszczania i samooczyszczania atmosfery;
  10)  klasyfikować metody pomiarów zanieczyszczeń i obsługiwać urządzenia do oczyszczania gazów odlotowych, ograniczania emisji pyłów, utylizacji odpadów i oczyszczania ścieków;
  11)  przedstawiać założenia techniczno-lokalizacyjne zakładów przemysłowych i obiektów gospodarki odpadami oraz obiektów będących źródłem hałasu i drgań;
  12)  przeprowadzać analizę lokalizacji zanieczyszczeń w różnych komponentach środowiska;
  13)  klasyfikować odpady i ich powiązania z procesami technologicznymi, w których powstają;
  14)  charakteryzować geotechniczne metody badania gruntu;
  15)  charakteryzować technologiczne metody składowania odpadów i uzdatniania wody;
  16)  opracowywać koncepcje składowania odpadów;
  17)  wykorzystywać wiedzę z zakresu biologii sanitarnej;
  18)  określać prawa rządzące ruchem falowym w ośrodkach płynnych i gazowych oraz ciałach stałych;
  19)  klasyfikować źródła hałasu i drgań w środowisku;
  20)  posługiwać się przyborami kreślarskimi;
  21)  wykonywać rysunki techniczne;
  22)  przygotowywać szkice robocze obiektów;
  23)  korzystać ze specjalistycznych programów komputerowych.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   podstawy meteorologii;
  2)   chemia atmosfery;
  3)   podstawy geologii i hydrologii;
  4)   mechanika płynów;
  5)   chemia odpadów;
  6)   akustyka;
  7)   rodzaje źródeł emisji zanieczyszczeń, hałasu i drgań;
  8)   wybrane procesy technologiczne będące źródłami zanieczyszczeń atmosfery;
  9)   metody usuwania zanieczyszczeń gazowych i pyłowych;
  10)  procesy uzdatniania wody;
  11)  rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń;
  12)  sposoby obliczania poziomu emisji zanieczyszczeń;
  13)  badanie ścieków i sporządzanie bilansów wodno-gospodarczych;
  14)  klasyfikacja odpadów i ich unieszkodliwianie;
  15)  metody ochrony przed hałasem i drganiami;
  16)  podstawy projektowania;
  17)  komputerowe i odręczne kreślenie rysunków technicznych.

BLOK: TECHNIKI POMIARÓW

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   określać cele, zadania i program monitoringu środowiska;
  2)   wyjaśniać zasady lokalizacji punktów pomiarowych zanieczyszczeń powietrza, wód, hałasu i drgań;
  3)   instalować zestawy pomiarowe;
  4)   określać zasady działania automatycznych analizatorów do pomiaru stężenia zanieczyszczeń i poziomów dźwięku;
  5)   wykonywać kalibrację stosowanych przyrządów;
  6)   dobierać metody badań powietrza, wody i ścieków;
  7)   dobierać metody stosowane do identyfikacji odpadów;
  8)   wykonywać analizę jakościową, ilościową i instrumentalną odpadów;
  9)   stosować podstawowe metody pomiarów promieniowania elektromagnetycznego, mocy akustycznej źródeł hałasu w środowisku i parametrów drgań;
  10)  opracowywać wyniki badań i interpretować je w odniesieniu do obowiązujących norm.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   monitoring środowiska;
  2)   lokalizacja punktów pomiarowych;
  3)   zakres pomiarów i ich częstotliwość;
  4)   ogólne zasady pomiarów zanieczyszczeń powietrza, wód i gleb;
  5)   technika i metody poboru prób powietrza, wody i gleby;
  6)   pomiary emisji i imisji zanieczyszczeń powietrza;
  7)   metody oznaczania stężeń zanieczyszczeń;
  8)   geotechniczne metody badania gruntu;
  9)   pobór prób substancji stałych i ciekłych;
  10)  podstawowe czynności laboratoryjne;
  11)  analizy jakościowe i ilościowe;
  12)  instrumentalne metody analityczne;
  13)  pomiary hałasu w środowisku;
  14)  pomiary parametrów drgań;
  15)  promieniowanie elektromagnetyczne - rodzaje i pomiary;
  16)  zasady opracowywania wyników pomiarów.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   określać podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne;
  2)   wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;
  3)   rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  4)   wyjaśniać sposoby i zasady prywatyzacji przedsiębiorstw;
  5)   sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;
  6)   sporządzać budżet i planować rozwój firmy;
  7)   opracowywać plan marketingowy;
  8)   przestrzegać zasad etyki;
  9)   stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  10)  stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;
  11)  sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;
  12)  podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;
  13)  komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  14)  prowadzić negocjacje;
  15)  rozwiązywać problemy;
  16)  podejmować decyzje;
  17)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  18)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  19)  określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;
  20)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  21)  korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;
  22)  organizować doskonalenie zawodowe pracowników.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   podstawowe kategorie prawno-ekonomiczne;
  2)   gospodarka rynkowa;
  3)   formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  4)   prywatyzacja przedsiębiorstw;
  5)   rynek pracy;
  6)   dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;
  7)   analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie;
  8)   struktura budżetu;
  9)   plan rozwoju przedsiębiorstwa;
  10)  strategie marketingowe;
  11)  etyka;
  12)  prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;
  13)  metody poszukiwania pracy;
  14)  dokumenty związane z zatrudnieniem;
  15)  zasady i metody komunikowania się;
  16)  elementy socjologii i psychologii pracy;
  17)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  18)  pierwsza pomoc;
  19)  zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy;
  20)  elementy ergonomii;
  21)  źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;
  22)  formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %*
Środowisko i jego ochrona20
Inżynieria środowiska28
Techniki pomiarów25
Podstawy działalności zawodowej7
Razem:80**
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 20 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia aparatury kontrolno-pomiarowej i monitoringu środowiska;
  2)   pracownia komputerowa.
Pracownia aparatury kontrolno-pomiarowej i monitoringu środowiska powinna być wyposażona w:
  1)   aparaturę pomiarową do badania wody, powietrza, natężenia hałasu oraz zanieczyszczeń gleby;
  2)   modele instalacji i urządzeń do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków;
  3)   modele instalacji i urządzeń ograniczających emisję pyłów i gazów w spalinach;
  4)   modele ekranów akustycznych;
  5)   modele instalacji do recyklingu odpadów;
  6)   mapy pogody i zanieczyszczeń środowiska;
  7)   plany zagospodarowania przestrzennego terenu;
  8)   przepisy prawne i normy dotyczące ochrony i kształtowania środowiska;
  9)   zestawy nagrań na kasetach video.
Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);
  2)   licencyjne oprogramowanie na każdym stanowisku zawierające system operacyjny, edytor tekstu, edytor rysunku, arkusz kalkulacyjny;
  3)   programy specjalistyczne do projektowania procesów uzdatniania wody, oczyszczania ścieków, ochrony powietrza, wody i gleb oraz do monitorowania stanu środowiska przyrodniczego.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w pracowniach szkolnych, stacjach sanitarno-epidemiologicznych, stacjach uzdatniania wody i oczyszczalniach ścieków, zakładach gospodarki odpadami, zakładach produkcyjnych oraz wydziałach ochrony środowiska instytucji i zakładów przemysłowych.

ZAŁĄCZNIK Nr 9 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK ODLEWNIK

SYMBOL CYFROWY 311[26] 

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   czytać i wykonywać rysunki konstrukcyjne i technologiczne oraz schematy układów mechanicznych, pneumatycznych i kinematycznych;
  2)   czytać schematy podstawowych układów elektrycznych, elektronicznych i automatyki przemysłowej;
  3)   projektować proste procesy wytwarzania odlewów w formach piaskowych, metalowych, ceramicznych i specjalnych;
  4)   użytkować maszyny, urządzenia, gniazda i linie odlewnicze;
  5)   oceniać sprawność techniczną maszyn i urządzeń odlewniczych w zakresie warunkującym dopuszczenie do bieżącej eksploatacji, a także oceniać stopień zużycia i możliwość bieżącej naprawy;
  6)   wykonywać konserwację oraz drobne naprawy maszyn i urządzeń odlewniczych;
  7)   wykonywać prace pomocnicze związane z przeglądami technicznymi, naprawą i regulacją obsługiwanych maszyn i urządzeń odlewniczych;
  8)   kontrolować prawidłowość przebiegu procesu technologicznego wytwarzania odlewów, stosując odpowiednie metody, przyrządy i sprawdziany;
  9)   oceniać stan techniczny oprzyrządowania odlewniczego oraz narzędzi i przyrządów wykorzystywanych w odlewniczych procesach technologicznych;
  10)  dobierać podstawowe materiały i tworzywa odlewnicze;
  11)  przygotowywać wsad, przeprowadzać wytop, rafinację i modyfikację stopów odlewniczych;
  12)  wykonywać kontrolę wejściową i międzyoperacyjną cząstkowych procesów decydujących o wytwarzaniu odlewów;
  13)  prowadzić kontrolę wejściową i odbiorczą materiałów, tworzyw odlewniczych, półwyrobów i wyrobów gotowych oraz interpretować wyniki kontroli;
  14)  pobierać próby do badań właściwości fizycznych, chemicznych, technologicznych i wytrzymałościowych oraz prowadzić badania "ruchowe" i laboratoryjne;
  15)  wykonywać ręcznie i maszynowo formy i rdzenie oraz inne prace związane z procesem wytwarzania odlewów;
  16)  ustalać i regulować parametry procesów technologicznych z wykorzystaniem aparatury pomiarowej oraz komputerowych systemów kontrolnych i sterowania procesami produkcyjnymi;
  17)  przygotowywać dokumentację produkcyjną;
  18)  posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;
  19)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  20)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  21)  stosować przepisy Kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  22)  stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;
  23)  stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
  24)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  25)  kierować zespołem pracowników;
  26)  korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik odlewnik powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   przygotowywania dokumentacji technologicznej i konstrukcyjnej procesów wytwarzania odlewów oraz innych procesów realizowanych w odlewni;
  2)   organizowania pracy zespołów realizujących procesy technologiczne w odlewni;
  3)   nadzorowania zgodnego z dokumentacją technologiczną, przebiegu procesów wytwarzania mas formierskich i rdzeniowych, form i rdzeni, topienia, uszlachetniania, zalewania stopów i wybijania, oczyszczania, wykańczania, kontroli i badania jakości odlewów;
  4)   przeprowadzania badań kontrolnych i laboratoryjnych materiałów i półwyrobów stosowanych w procesie wytwarzania odlewów oraz wnioskowania o wprowadzenie zmian zapewniających zgodność z wymaganiami procesu technologicznego;
  5)   kontrolowania dokładności wymiarowej i jakości odlewów zgodnie z warunkami odbioru i procedurami zapewnienia jakości;
  6)   kontrolowania stanu technicznego maszyn, urządzeń, omodelowania i oprzyrządowania odlewniczego, przyrządów i sprawdzianów;
  7)   nadzorowania czynności związanych z przeprowadzaniem bieżących przeglądów i konserwacji oraz wnioskowania lub decydowania o oddaniu urządzenia do naprawy;
  8)   prowadzenia bieżącej dokumentacji technologicznej i rozliczeniowej zużytych surowców i materiałów oraz godzin pracy maszyn i urządzeń;
  9)   prowadzenia dokumentacji rozliczeniowej podległego personelu, ustalania norm, organizacji pracy, zakresów czynności, obliczania wydajności i wykorzystania czasu pracy;
  10)  wnioskowania, na podstawie danych technicznych, o wprowadzenie zmian do przebiegu procesów technologicznych w celu poprawienia jakości produkcji i obniżenia kosztów wytwarzania.
3. Zawód technik odlewnik jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:
  1)   odlewnictwa żeliwa;
  2)   odlewnictwa staliwa;
  3)   odlewnictwa metali nieżelaznych;
  4)   precyzyjnych metod odlewania;
  5)   odlewania stopów żelaza i specjalnych stopów nieżelaznych;
  6)   odlewania stopów metali szlachetnych, w szczególności: wyrobów ze złota i srebra.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:
  1)   eksploatacyjny;
  2)   technologiczny;
  3)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: EKSPLOATACYJNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wykonywać szkice części maszyn;
  2)   wykonywać rysunki techniczne części maszyn zgodnie z obowiązującymi normami;
  3)   czytać dokumentację techniczno-ruchową (DTR) i instrukcje obsługi maszyn i urządzeń;
  4)   wyznaczać warunki równowagi punktu materialnego i ciała sztywnego;
  5)   wyznaczać siłę i moment tarcia;
  6)   wyznaczać środek ciężkości figury płaskiej;
  7)   rozróżniać rodzaje ruchu na podstawie jego parametrów oraz obliczać prędkość: obwodową, kątową i obrotową;
  8)   obliczać pracę mechaniczną, moc, energię oraz sprawność urządzenia;
  9)   wykonywać proste obliczenia wytrzymałościowe elementów maszyn (zginanie, skręcanie, rozciąganie, zginanie ze skręcaniem, wyboczenie);
  10)  rozróżniać konstrukcje, zasady działania: połączeń, osi, wałów, łożysk, sprzęgieł, hamulców i mechanizmów oraz określać ich zastosowanie w budowie maszyn;
  11)  określać na podstawie dokumentacji technicznej (rysunki złożeniowe i zespołowe) elementy składowe maszyn lub urządzeń oraz ustalać zasady ich działania;
12)  wykonywać projekty elementów maszyn oraz uzasadniać poprawność przedstawionych rozwiązań;
13)  planować przebieg procesów montażu i demontażu maszyn i urządzeń;
14)  klasyfikować i charakteryzować elementy obwodów prądu stałego i przemiennego;
15)  obliczać proste obwody elektryczne oraz analizować schematy elektryczne;
16)  klasyfikować i charakteryzować elementy półprzewodnikowe (diody, tranzystory, tyrystory, układy scalone);
17)  analizować schematy podstawowych układów elektronicznych;
18)  dobierać przyrządy pomiarowe i dokonywać pomiaru podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego i przemiennego;
19)  charakteryzować maszyny i urządzenia elektryczne prądu stałego i przemiennego oraz interpretować zasady ich rozruchu;
20)  identyfikować elementy zabezpieczające obwody elektryczne;
21)  klasyfikować podstawowe elementy instalacji elektrycznej i analizować proste schematy;
  22)  klasyfikować i charakteryzować układy i elementy automatycznej regulacji oraz interpretować schematy blokowe układów sterowania procesami technologicznymi;
  23)  rozróżniać urządzenia pomiarowe i regulacyjne w obwodach automatyki;
  24)  dobierać do zadanych warunków proste układy sterowania, sygnalizacji i zabezpieczeń;
  25)  określać funkcje poszczególnych układów robota i manipulatora oraz przewidywać zastosowanie specjalizowanych manipulatorów i robotów przemysłowych w produkcji odlewniczej;
  26)  charakteryzować systemy automatycznego sterowania: przerobem mas, wykonywaniem form, topieniem metalu, zalewaniem form, wykańczaniem odlewów;
  27)  charakteryzować typowe wyposażenie automatycznych gniazd wytwarzania odlewów kokilowych i ciśnieniowych oraz urządzenia w automatycznych liniach formowania;
  28)  wyjaśniać budowę i zasadę działania napędów hydraulicznych i pneumatycznych oraz analizować schematy układów hydraulicznych i pneumatycznych;
  29)  klasyfikować sprężarki i wentylatory, określać podstawowe parametry i przewidywać wykorzystanie w procesach technologicznych odlewni;
  30)  charakteryzować urządzenia transportu wewnętrznego oraz dobierać odpowiednie środki transportu w zależności od stosowanej metody odlewania;
  31)  charakteryzować urządzenia do obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz przewidywać typ urządzenia do określonej operacji w zależności od wielkości odlewu i rodzaju produkcji;
  32)  klasyfikować i charakteryzować piece odlewnicze oraz rozróżniać urządzenia do kontroli i regulacji parametrów pracy pieca i warunków wytopu;
  33)  klasyfikować i charakteryzować maszyny i urządzenia wykorzystywane w procesach: wykonywania modeli i rdzennic, wykonywania form i rdzeni piaskowych, odlewania kokilowego, odlewania ciśnieniowego, odlewania ciągłego i półciągłego, oczyszczania i wykańczania odlewów;
  34)  rozróżniać podstawowe pojęcia związane z eksploatacją maszyn i urządzeń;
  35)  określać podstawowe pojęcia i wskaźniki niezawodności i trwałości maszyn i urządzeń;
  36)  interpretować zjawiska fizyko-chemiczne towarzyszące procesom destrukcyjnym w eksploatacji maszyn i urządzeń odlewniczych;
  37)  charakteryzować zużycie maszyn i urządzeń odlewniczych oraz metody zapobiegające nadmiernemu zużyciu;
  38)  rozpoznawać stan techniczny maszyn i urządzeń odlewniczych;
  39)  oceniać prawidłowość pracy maszyn i urządzeń odlewniczych, zespołów pomiarowych oraz wpływ obsług technicznych na wyniki produkcji;
  40)  określać zakres prac wykonywanych podczas przeglądu technicznego i napraw;
  41)  charakteryzować gospodarkę materiałową i elektroenergetyczną w zakładach przemysłu odlewniczego;
  42)  stosować rachunek ekonomiczny w podejmowaniu decyzji o charakterze technicznym i organizacyjnym w sferze eksploatacji;
  43)  użytkować urządzenia komputerowe w zakresie: wspomagania projektowania, organizacji i zarządzania eksploatacją środków trwałych, automatycznej regulacji przebiegu procesów technologicznych;
  44)  posługiwać się instrukcjami technologicznymi, dokumentacją techniczno-ruchową (DTR) maszyn i urządzeń odlewniczych, normami: PN-ISO, ISO, branżowymi, zakładowymi oraz literaturą techniczną;
  45)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz dozoru technicznego, podczas użytkowania i obsługiwania maszyn i urządzeń odlewniczych.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   rysunek techniczny;
  2)   tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni;
  3)   mechanika techniczna;
  4)   wytrzymałość materiałów;
  5)   elementy maszyn;
  6)   montaż i demontaż maszyn i urządzeń odlewniczych;
  7)   podstawy elektrotechniki;
  8)   podstawy elektroniki;
  9)   podstawy miernictwa elektrycznego;
  10)  maszyny elektryczne;
  11)  instalacje elektryczne i odbiorniki energii elektrycznej;
  12)  układy i elementy automatycznej regulacji;
  13)  układy zasilania, sterowania, zabezpieczenia i sygnalizacji;
  14)  roboty przemysłowe i manipulatory;
  15)  automatyzacja procesów technologicznych odlewni;
  16)  automatyczne gniazda wytwarzania odlewów i linie formowania;
  17)  napędy hydrauliczne i pneumatyczne;
  18)  sprężarki i wentylatory;
  19)  urządzenia transportu wewnętrznego;
  20)  urządzenia do obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej;
  21)  piece odlewnicze;
  22)  maszyny i urządzenia odlewnicze;
  23)  niezawodność i trwałość maszyn i urządzeń;
  24)  zmiany stanu technicznego maszyn i urządzeń;
  25)  diagnostyka techniczna;
  26)  użytkowanie maszyn i urządzeń, obsługa techniczna;
  27)  gospodarka materiałowa i elektroenergetyczna;
  28)  organizacja, zarządzanie i ekonomika eksploatacji maszyn i urządzeń;
  29)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy dozoru technicznego.

BLOK: TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   charakteryzować właściwości, rodzaje, zakres stosowania materiałów niemetalowych oraz przewidywać ich wykorzystanie w przemyśle maszynowym i odlewniczym;
  2)   dobierać materiały ogniotrwałe w zależności od charakteru procesu technologicznego, z uwzględnieniem warunków eksploatacji oraz ich wpływu na trwałość urządzenia cieplnego;
  3)   charakteryzować wodę technologiczną, określać sposób jej uzdatniania oraz oceniać wpływ jej zanieczyszczenia na przebieg procesów technologicznych i środowisko;
  4)   charakteryzować krystalizację pierwotną i wtórną oraz wykazywać wpływ przebiegu wytopu i krzepnięcia na właściwości stopu;
  5)   analizować układy równowagi stopów oraz sporządzać na ich podstawie krzywe chłodzenia i schematy struktur;
  6)   korzystać z wykresu Fe-C podczas projektowania i prowadzenia procesów technologicznych;
  7)   charakteryzować typowe struktury stopów Fe-C oraz wyjaśniać wpływ węgla i domieszek na strukturę oraz właściwości stopów;
  8)   określać gatunek stopów Fe-C, metali nieżelaznych i ich stopów na podstawie podanego oznaczenia oraz dobierać z norm stopy przeznaczone na określone części maszyn, narzędzia, przyrządy, odlewy;
  9)   rozróżniać i objaśniać metody badania metali i stopów oraz wskazywać na ich zastosowanie do określania stanu materiału i wykrywania wad;
  10)  badać właściwości mechaniczne i technologiczne stopów Fe-C, metali nieżelaznych i ich stopów;
  11)  wyznaczać zawartość węgla i dodatków stopowych w stopach Fe-C oraz wykonywać próby ujawniające rozkład zanieczyszczeń fosforem i siarką;
  12)  wykrywać wady w odlewach, analizować przyczyny powstawania i wnioskować o sposobach ich zapobiegania;
  13)  rozpoznawać zjawiska korozyjne, ich skutki oraz dobierać rodzaj powłoki ochronnej w zależności od tworzywa odlewniczego i przeznaczenia odlewu;
  14)  planować proces technologiczny obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej odlewów;
  15)  oceniać wpływ szybkości chłodzenia na strukturę i właściwości stopu oraz porównywać uzyskane wyniki z wykresem CTP;
  16)  przeprowadzać podstawowe procesy obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz oceniać wpływ na strukturę i właściwości odlewu;
  17)  charakteryzować paliwa stosowane w piecach odlewniczych i określać wpływ ich jakości na parametry procesów technologicznych i kształtowanie się kosztów wytwarzania odlewów;
  18)  badać właściwości fizyczne i chemiczne paliw oraz wyznaczać ich wartość opałową;
  19)  sporządzać bilans cieplny pieca;
  20)  charakteryzować materiały wsadowe, formierskie i pomocnicze wykorzystywane w procesach technologicznych odlewni oraz ustalać ich zużycie;
  21)  przeprowadzać badania piasku, mas formierskich i rdzeniowych;
  22)  wykonywać pomiary ciśnienia i temperatury mediów stosowanych w odlewnictwie;
  23)  charakteryzować procesy metalurgiczne wytopu żeliwa, staliwa, metali nieżelaznych i ich stopów oraz określać wpływ warunków wytopu, składu chemicznego i czynników technologicznych na strukturę i właściwości tworzyw odlewniczych;
  24)  obliczać wsad do procesu topienia wybranego stopu odlewniczego;
  25)  opracowywać instrukcje technologiczne topienia i obróbki pozapiecowej ciekłych metali odlewniczych;
  26)  przeprowadzać wytop typowych stopów odlewniczych i zabiegi uszlachetniania ciekłego metalu oraz wnioskować i reagować na wszelkie nieprawidłowości w procesie wytopu;
  27)  zalewać formy odlewnicze łyżkami oraz kadziami ręcznymi i podwieszanymi;
  28)  charakteryzować wytwarzanie odlewów w formach piaskowych i metodami specjalnymi oraz przewidywać zakres ich stosowania w zależności od rodzaju tworzywa, wielkości i stopnia skomplikowania odlewu oraz wielkości serii produkcyjnej;
  29)  sporządzać dokumentację techniczną niezbędną w procesach produkcji odlewów: szkice i rysunki koncepcji technologicznej odlewania surowego odlewu, zespołu modelowego, oprzyrządowania odlewniczego, instrukcje technologiczne podstawowych i pomocniczych procesów odlewniczych;
  30)  dobierać metody, środki i materiały do produkcji odlewów (jednostkowej, seryjnej, masowej);
  31)  wykonywać podstawowe operacje technologiczne związane z przygotowaniem i produkcją odlewów oraz oceniać ich jakość zgodnie z procedurami zapewnienia jakości: sporządzać modele i rdzennice z różnych tworzyw, przygotowywać masę formierską i rdzeniową, wykonywać formy odlewnicze, czyścić i wykańczać odlewy;
  32)  naprawiać wady usuwalne odlewów przez: zastosowanie metod mechanicznych, spawanie i lutowanie, uszczelnianie, kitowanie, metalizację;
  33)  charakteryzować spawalnicze metody regeneracji części maszyn, naprawy wad odlewów i nanoszenia powłok ochronnych;
  34)  sporządzać i analizować statystyczne wyniki kontroli jakości produkcji odlewów;
  35)  projektować proste procesy produkcji odlewów;
  36)  wyjaśniać metody plastycznego kształtowania metali: walcowanie, kucie, ciągnienie, wyciskanie, tłoczenie;
  37)  wykonywać nieskomplikowane części maszyn za pomocą kucia swobodnego ręcznego i mechanicznego;
  38)  określać cechy charakterystyczne typowych metod spajania;
  39)  lutować, kleić i wykonywać podstawowe operacje spawania elektrycznego i gazowego (pod nadzorem);
  40)  wyjaśniać zasady pracy narzędzi skrawających, geometrię ostrza oraz wykazywać wpływ zjawisk fizycznych towarzyszących procesowi skrawania na ostrze noża i obrabiany materiał;
  41)  wykonywać podstawowe operacje obróbki ręcznej;
  42)  wykonywać podstawowe operacje obróbki mechanicznej skrawaniem oraz dobierać parametry obróbki, narzędzia i oprzyrządowanie;
  43)  wykonywać czynności konserwacyjne, drobne naprawy, wymianę części, montaż, regulację poszczególnych zespołów i całego urządzenia oraz przeprowadzać próby po naprawie;
  44)  przygotowywać stanowisko do pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska oraz z wymaganiami ergonomii;
  45)  dobierać narzędzia, przyrządy i materiały w zależności od wykonywanej pracy;
  46)  wydawać, przyjmować i ewidencjonować narzędzia, przyrządy materiały i wykonane prace;
  47)  użytkować urządzenia komputerowe w zakresie: przygotowania produkcji odlewu, kontroli jakości, sterowania procesami technologicznymi;
  48)  posługiwać się dokumentacją technologiczną, PN-ISO, ISO, branżowymi i zakładowymi normami oraz inną literaturą techniczną;
  49)  przeprowadzać kontrolę jakości;
  50)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania pracy.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   materiały niemetalowe;
  2)   krystalizacja, układy równowagi fazowej;
  3)   woda technologiczna;
  4)   stopy żelaza z węglem;
  5)   metale nieżelazne i ich stopy;
  6)   badanie metali i stopów;
  7)   korozja metali;
  8)   obróbka cieplna i cieplno-chemiczna;
  9)   paliwa;
  10)  surowce i materiały pomocnicze;
  11)  topienie tworzyw odlewniczych i zalewanie form;
  12)  odlewanie w formach piaskowych;
  13)  specjalne metody odlewania;
  14)  oczyszczanie i wykańczanie odlewów;
  15)  naprawa odlewów;
  16)  kontrola jakości odlewów;
  17)  przygotowanie produkcji odlewów;
  18)  obróbka plastyczna;
  19)  spajanie;
  20)  obróbka ręczna i mechaniczna skrawaniem;
  21)  konserwacja i naprawa maszyn i urządzeń odlewniczych;
  22)  procedury zapewnienia jakości;
  23)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wyjaśniać metody funkcjonowania gospodarki rynkowej;
  2)   rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  3)   sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;
  4)   przestrzegać zasad etyki;
  5)   stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  6)   stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;
  7)   określać wymagania dotyczące eksploatacji maszyn i urządzeń podlegających dozorowi technicznemu i transportowemu;
  8)   sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;
  9)   podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;
  10)  komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  11)  prowadzić negocjacje;
  12)  rozwiązywać problemy;
  13)  podejmować decyzje;
  14)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  15)  określać główne źródła zanieczyszczeń środowiska emitowanych przez odlewnie żeliwa, staliwa i metali nieżelaznych oraz wskazywać ich wpływ na człowieka i środowisko;
  16)  planować sposoby wykorzystania lub neutralizacji odpadów przemysłowych oraz ich ograniczania w procesach technologicznych odlewni;
  17)  określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;
  18)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  19)  wyjaśniać zasady zarządzania jakością oraz opracowywać instrukcje zapewnienia jakości dla wybranych procesów;
  20)  korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;
  21)  organizować doskonalenie zawodowe pracowników.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   gospodarka rynkowa;
  2)   formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  3)   dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;
  4)   plan rozwoju przedsiębiorstwa;
  5)   strategie marketingowe;
  6)   etyka;
  7)   prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;
  8)   przepisy dozoru technicznego i transportowego;
  9)   dokumenty związane z zatrudnieniem;
  10)  metody poszukiwania pracy;
  11)  zasady i metody komunikowania się;
  12)  elementy socjologii i psychologii pracy;
  13)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higiena pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska w zakładzie przemysłowym i na stanowisku pracy;
  14)  zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy;
  15)  elementy ergonomii;
  16)  zasady zarządzania jakością;
  17)  źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;
  18)  formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %*
Podbudowa programowa: gimnazjum
Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa;
zawody: modelarz odlewniczy, operator maszyn i urządzeń odlewniczych
Eksploatacyjny3038
Technologiczny5044
Podstawy działalności zawodowej42
Razem:84 **84**
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 16 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń;
  2)   pracownia technik obróbki materiałów;
  3)   pracownia elektrotechniki i elektroniki;
  4)   pracownia mechanizacji i automatyzacji procesów wytwarzania odlewów;
  5)   pracownia komputerowa;
  6)   pracownia techniczna;
  7)   warsztaty szkolne.
Pracownia podstaw budowy i eksploatacji maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska rysunkowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia);
  2)   przybory kreślarskie;
  3)   rysunki wykonawcze, złożeniowe, zestawieniowe, montażowe i schematyczne;
  4)   PN-ISO;
  5)   dokumentacje techniczne, dokumentację techniczno-ruchową (DTR);
  6)   modele: rzutni, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami, sprzęgieł, hamulców, przekładni mechanicznych, mechanizmów;
  7)   elementy maszyn: połączenia, wały, osie, łożyska, sprężyny;
  8)   części maszyn z różnymi postaciami zużycia;
  9)   modele: sprężarek, wentylatorów, pomp, urządzeń transportowych;
  10)  przyrządy pomiarowe, wzorce chropowatości;
  11)  elementy pasowane;
  12)  katalog łożysk tocznych.
Pracownia technik obróbki materiałów powinna być wyposażona w:
  1)   zestawy gatunków drewna, tworzyw sztucznych, materiałów ogniotrwałych, szkła, uszczelek, złącz spawanych, zgrzewanych i klejonych;
  2)   próbki: rud i materiałów pomocniczych, metali i ich stopów;
  3)   modele urządzeń: metalurgicznych, odlewniczych, do obróbki cieplnej;
  4)   modele obrabiarek;
  5)   narzędzia do obróbki mechanicznej skrawaniem;
  6)   PN-ISO, ISO;
  7)   dokumentacje technologiczne.
Pracownia elektrotechniki i elektroniki powinna być wyposażona w:
  1)   przyrządy pomiarowe;
  2)   elementy obwodów elektrycznych: rezystory, cewki, kondensatory;
  3)   zasilacze, generatory;
  4)   silniki, prądnice, transformatory;
  5)   przekroje maszyn elektrycznych;
  6)   próbki przewodów i kabli elektrycznych, różnych rodzajów izolacji;
  7)   typowe źródła światła, urządzenia grzejne;
  8)   wyłączniki instalacyjne, bezpieczniki, styczniki, przekaźniki;
  9)   osprzęt instalacji elektrycznych;
  10)  elementy elektroniczne;
  11)  wzmacniacze i generatory, zasilacze;
  12)  układy cyfrowe;
  13)  oscyloskop;
  14)  PN-ISO, ISO;
  15)  katalogi maszyn i urządzeń elektrycznych;
  16)  katalogi elementów elektronicznych.
Pracownia mechanizacji i automatyzacji procesów wytwarzania odlewów powinna być wyposażona w:
  1)   próbki stopów odlewniczych, materiałów i mas formierskich, różnych tworzyw modelarskich;
  2)   zestawy oprzyrządowania odlewniczego;
  3)   modele maszyn i urządzeń odlewniczych;
  4)   elementy układów automatyki przemysłowej;
  5)   modele prostych układów automatycznej regulacji;
  6)   schematy blokowe i ideowe typowych układów automatyki;
  7)   plansze z symbolami graficznymi elementów automatyki przemysłowej (elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych);
  8)   katalogi elementów automatyki przemysłowej;
  9)   katalogi materiałów formierskich i pomocniczych;
  10)  PN-ISO, BN;
  11)  dokumentację rysunkową koncepcji sposobu odlewania, surowego odlewu, formy piaskowej, oprzyrządowania odlewniczego.
Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:
  1)   stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów);
  2)   drukarki, ploter;
  3)   pakiet programów biurowych;
  4)   programy do wspomagania projektowania;
  5)   programy specjalistyczne z zakresu automatycznej regulacji procesów technologicznych, przygotowania produkcji odlewu, kontroli jakości, sterowania procesami technologicznymi.
Pracownia techniczna powinna być wyposażona w:
  1)   próbki do badań właściwości mechanicznych i technologicznych;
  2)   próbki do badań makroskopowych i mikroskopowych;
  3)   przyrządy pomiarowe;
  4)   uniwersalną maszynę wytrzymałościową;
  5)   twardościomierze: Brinella, Vickersa, Rockwella;
  6)   młot Charpy'ego;
  7)   stanowiska do badania właściwości mas formierskich i rdzeniowych;
  8)   stanowisko do prób technologicznych;
  9)   aparaturę do oznaczania zawartości węgla i siarki;
  10)  szlifierkę i polerkę do wykonywania zgładów metalograficznych;
  11)  zestaw odczynników do trawienia zgładów;
  12)  mikroskopy metalograficzne (jeden dla dwóch uczniów);
  13)  defektoskopy;
  14)  piec elektryczny komorowy z automatyczną regulacją i rejestracją temperatury;
  15)  pirometry, termometry cieczowe i termoelektryczne przylgowe i zanurzeniowe;
  16)  PN-ISO, ISO;
  17)  atlas struktur.
Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w:
  1)   przyrządy pomiarowe, narzędzia formierskie;
  2)   elementy galanterii modelarskiej;
  3)   narzędzia i przyrządy do: obróbki ręcznej i mechanicznej skrawaniem, kucia ręcznego, spawania, montażu;
  4)   urządzenia do: nagrzewania, chłodzenia, spawania elektrycznego, spawania gazowego;
  5)   maszyny i urządzenia odlewnicze;
  6)   obrabiarki: tokarki, wiertarki, frezarki;
  7)   nożyce i piły mechaniczne;
  8)   młot sprężynowy;
  9)   skrzynki do nawęglania;
  10)  lutownice;
  11)  wiertarki ręczne;
  12)  materiały do: trasowania, docierania, polerowania, nawęglania;
  13)  środki chłodzące;
  14)  luty, topniki, kleje, spoiwa, elektrody;
  15)  odzież ochronną do spawania, kucia i odlewania;
  16)  eksponaty: elementy łączone za pomocą lutowania, elementy łączone za pomocą klejenia, złącza spawane z wadami, modele, skrzynki rdzeniowe, rdzenie, model układu wlewowego;
  17)  dokumentację warsztatową i dokumentację techniczno-ruchową (DTR);
  18)  książki narzędziowe, katalog narzędzi;
  19)  PN-ISO.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego, centrach kształcenia ustawicznego oraz zakładach przemysłu odlewniczego.

ZAŁĄCZNIK Nr 10 

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK TECHNOLOGII DREWNA

SYMBOL CYFROWY 311[32] 

I. OPIS ZAWODU

1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
  1)   rozpoznawać rodzaje, oceniać jakość drewna, tworzyw drzewnych i innych materiałów stosowanych w procesie wytwórczym;
  2)   dobierać materiały podstawowe i pomocnicze do produkcji wyrobów;
  3)   stosować podstawy mechaniki technicznej, elektroniki, automatyki i informatyki w procesie produkcyjnym;
  4)   zabezpieczać drewno i wyroby z drewna przed działaniem czynników zewnętrznych;
  5)   sterować procesem suszenia materiałów drzewnych i kontrolować jego przebieg;
  6)   nadzorować przygotowanie do pracy, ustawienie i obsługę obrabiarek, maszyn i urządzeń, linii obróbczych i produkcyjnych;
  7)   projektować oprzyrządowanie i pomoce warsztatowe;
  8)   obsługiwać i konserwować obrabiarki i urządzenia stosowane w procesie produkcyjnym;
  9)   wykonywać badania laboratoryjne, interpretować i wdrażać wyniki;
  10)  organizować i kontrolować procesy technologiczne;
  11)  posługiwać się programami komputerowego wspomagania przygotowania i prowadzenia procesów produkcyjnych;
  12)  odczytywać, interpretować oraz wykonywać szkice i rysunki techniczne;
  13)  projektować wyroby z drewna i tworzyw drzewnych;
  14)  opracowywać instrukcje technologiczne i stanowiskowe;
  15)  opracowywać normy materiałowe, czasowe i warunki techniczne na wyroby;
  16)  sporządzać kosztorysy;
  17)  kontrolować i oceniać jakość elementów, podzespołów i wyrobów;
  18)  stosować energooszczędne technologie produkcji;
  19)  określać zdolności produkcyjne obrabiarek i urządzeń;
  20)  ustalać warunki magazynowania, pakowania oraz transportu materiałów i wyrobów;
  21)  wykonywać naprawy i renowacje wyrobów z drewna;
  22)  posługiwać się językiem obcym w zakresie wspomagającym wykonywanie zadań zawodowych;
  23)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  24)  organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  25)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  26)  stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej;
  27)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  28)  kierować zespołem pracowników;
  29)  korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości".
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik technologii drewna powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
  1)   organizowania i nadzorowania procesów produkcyjnych;
  2)   oceniania jakości materiałów i wyrobów;
  3)   sporządzania dokumentacji projektowej, konstrukcyjnej i technologicznej;
  4)   programowania, nadzorowania oraz obsługi obrabiarek, urządzeń, linii obróbczych i produkcyjnych;
  5)   określania stanu technicznego i zdolności produkcyjnych maszyn i urządzeń.
3. Zawód technik technologii drewna jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa umiejętności specjalistyczne, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć:
  1)   meblarstwa i stolarki budowlanej;
  2)   tartacznictwa i wyrobów drzewnych;
  3)   tworzyw drzewnych.

II. BLOKI PROGRAMOWE

Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają następujące bloki programowe:
  1)   materiałowo-laboratoryjny;
  2)   konstrukcyjno-technologiczny;
  3)   eksploatacyjno-wytwórczy;
  4)   podstawy działalności zawodowej.

BLOK: MATERIAŁOWO-LABORATORYJNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   określać charakterystyczne cechy budowy drewna;
  2)   określać funkcje elementów anatomicznej budowy drewna;
  3)   rozróżniać gatunki drewna;
  4)   rozpoznawać wady i określać ich wpływ na jakość drewna;
  5)   określać fizyczne, chemiczne i mechaniczne właściwości drewna;
  6)   określać użytkowe i technologiczne właściwości drewna;
  7)   rozróżniać sortymenty drewna okrągłego i materiałów tartych;
  8)   określać jakość oraz klasyfikować tarcicę i półfabrykaty drzewne;
  9)   rozpoznawać okleiny naturalne i sztuczne, określać ich właściwości i zastosowanie;
  10)  rozpoznawać tworzywa drzewne, określać ich jakość i zastosowanie;
  11)  rozróżniać materiały pomocnicze i określać ich zastosowanie;
  12)  rozpoznawać metale i stopy oraz określać ich zastosowanie;
  13)  rozpoznawać rodzaje i typy okuć;
  14)  rozróżniać łączniki i inne elementy z tworzyw sztucznych;
  15)  rozpoznawać kleje naturalne i syntetyczne;
  16)  rozpoznawać materiały wykończeniowe;
  17)  określać czynniki powodujące niszczenie drewna i wyrobów;
  18)  rozróżniać środki do zabezpieczania drewna i wyrobów drzewnych, określać ich właściwości i zastosowanie;
  19)  rozpoznawać i określać właściwości materiałów tapicerskich;
  20)  rozpoznawać półfabrykaty tapicerskie oraz określać ich właściwości;
  21)  korzystać z norm przedmiotowych z zakresu badań laboratoryjnych;
  22)  określać rodzaje badań laboratoryjnych;
  23)  rozróżniać i obsługiwać urządzenia do badań laboratoryjnych;
  24)  określać i wykonywać badania materiałów stosowanych w procesie produkcyjnym;
  25)  oceniać jakość materiałów i wyrobów;
  26)  kontrolować materiały przeznaczone do produkcji;
  27)  prowadzić podstawowe badania wody i ścieków;
  28)  interpretować wyniki badań;
  29)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania badań.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   budowa drewna;
  2)   wady drewna;
  3)   właściwości drewna;
  4)   drewno okrągłe;
  5)   materiały tarte;
  6)   okleiny i obłogi;
  7)   sklejka;
  8)   płyty stolarskie;
  9)   płyty pilśniowe i MDF;
  10)  płyty wiórowe;
  11)  lignofon i lignoston;
  12)  wyroby hutnicze;
  13)  łączniki, okucia i akcesoria;
  14)  tworzywa sztuczne;
  15)  kleje;
  16)  materiały wykończeniowe;
  17)  materiały impregnacyjne;
  18)  materiały tapicerskie;
  19)  normalizacja i kontrola jakości;
  20)  badania materiałów i wyrobów;
  21)  badanie wody i ścieków;
  22)  kontrola parametrów procesów produkcyjnych;
  23)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: KONSTRUKCYJNO-TECHNOLOGICZNY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   stosować zasady sporządzania rysunków technicznych;
  2)   stosować zasady rzutowania, wymiarowania i wykonywania rysunków przekrojów;
  3)   wykonywać i czytać rysunki techniczne wyrobów, podzespołów i elementów;
  4)   odczytywać i stosować uproszczenia rysunkowe;
  5)   sporządzać szkice wyrobów;
  6)   rozróżniać i klasyfikować wyroby z drewna i tworzyw drzewnych według funkcji i konstrukcji;
  7)   rozróżniać style meblarstwa i wyrobów drzewnych;
  8)   rozróżniać podstawowe części wyrobów i ich połączenia;
  9)   określać czynniki wpływające na mechaniczne właściwości połączeń i konstrukcję wyrobów;
  10)  dobierać materiały podstawowe do konstrukcji wyrobów z uwzględnieniem fizycznych i mechanicznych właściwości materiałów oraz jakości produkowanych wyrobów;
  11)  ustalać zasady łączenia materiałów podstawowych i pomocniczych;
  12)  dobierać materiały pomocnicze odpowiednio do konstrukcji i przeznaczenia wyrobów;
  13)  projektować i konstruować wyroby drzewne z uwzględnieniem zasad funkcjonalności, technologiczności i estetyki;
  14)  posługiwać się układem tolerancji i pasowań;
  15)  określać wytrzymałość projektowanych konstrukcji;
  16)  określać organizację pracy przy manipulacji drewna okrągłego, ustalać metody przetarcia i składowania tarcicy;
  17)  określać metody suszenia drewna oraz kontrolować przebieg procesu;
  18)  ustalać i stosować metody zabezpieczania drewna;
  19)  wykonywać trasowanie i manipulację materiałów z uwzględnieniem nadmiarów na obróbkę;
  20)  rozróżniać sposoby i kolejność operacji obróbki skrawaniem;
  21)  dokonywać pomiarów parametrów narzędzi oraz dobierać je do rodzaju obróbki;
  22)  określać sposoby i parametry technologiczne gięcia oraz wykonania elementów giętoklejonych;
  23)  określać receptury roztworów roboczych materiałów malarsko-lakierniczych;
  24)  określać materiały i sposoby wykonania układów tapicerskich;
  25)  określać układy tapicerskie oraz oceniać ich jakość;
  26)  dobierać materiały wykończeniowe w zależności od przeznaczenia wyrobu;
  27)  dobierać sposoby wykończania, parametry nakładania i utwardzania powłok;
  28)  określać receptury roztworów klejowych, dobierać parametry klejenia i oklejania;
  29)  określać i stosować sposoby montażu wyrobów;
  30)  określać parametry technologiczne produkcji tworzyw drzewnych;
  31)  dobierać sposoby uszlachetniania powierzchni tworzyw drzewnych;
  32)  określać kolejność i parametry operacji technologicznych;
  33)  kontrolować przebieg procesu technologicznego dla elementów, podzespołów i wyrobów;
  34)  korzystać z dokumentacji konstrukcyjnej, technologicznej, norm i literatury technicznej;
  35)  organizować stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  36)  wykonywać szkice rozmieszczenia obrabiarek i urządzeń;
  37)  określać czynniki wpływające na wydajność obrabiarek, urządzeń i linii produkcyjnych;
  38)  kontrolować jakość obróbki i usuwać wady produkcyjne;
  39)  określać zasady oceny materiałów i wyrobów;
  40)  określać zasady składowania i pakowania materiałów, elementów, podzespołów i wyrobów;
  41)  ustalać zasady i techniki napraw, renowacji i konserwacji wyrobów;
  42)  posługiwać się programami komputerowego wspomagania projektowania;
  43)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   rysunek techniczny wyrobów;
  2)   zasady wykonywania rysunku;
  3)   rysunek techniczny maszynowy;
  4)   szkicowanie;
  5)   podział wyrobów drzewnych;
  6)   style meblarstwa i wyrobów drzewnych;
  7)   konstrukcje wyrobów;
  8)   projektowanie wyrobów;
  9)   suszenie i konserwacja drewna;
  10)  obróbka skrawaniem;
  11)  hydrotermiczna i plastyczna obróbka drewna;
  12)  technologia klejenia i oklejania;
  13)  metody wytwarzania wyrobów tapicerowanych;
  14)  technologia wykończania powierzchni;
  15)  montaż;
  16)  produkcja tworzyw drzewnych;
  17)  proces technologiczny wyrobów;
  18)  dokumentacja techniczna;
  19)  wyposażenie stanowisk pracy i ich rozmieszczenie;
  20)  elementy ergonomii;
  21)  jakość wyrobów;
  22)  pakowanie, magazynowanie i transport;
  23)  naprawa, renowacja i konserwacja wyrobów;
  24)  techniki komputerowego wspomagania projektowania i produkcji wyrobów;
  25)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: EKSPLOATACYJNO-WYTWÓRCZY

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   określać sposoby obróbki metali i stopów;
  2)   rozpoznawać silniki i określać ich przeznaczenie;
  3)   dokonywać obliczeń siły, mocy i sprawności maszyn;
  4)   dokonywać obliczeń z zakresu termodynamiki i energetyki cieplnej;
  5)   dokonywać obliczeń wytrzymałości materiałów;
  6)   rozpoznawać pompy, określać ich przeznaczenie i wydajność;
  7)   dobierać narzędzia do operacji technologicznych;
  8)   określać stan przygotowania narzędzi do pracy, zasady ich konserwacji i zabezpieczania;
  9)   mocować narzędzia w zespołach roboczych;
  10)  określać parametry techniczne maszyn i urządzeń;
  11)  obsługiwać maszyny i urządzenia do produkcji tworzyw drzewnych;
  12)  określać przeznaczenie i zadania zespołów obrabiarek do drewna;
  13)  określać zasady działania i przygotowania obrabiarek do pracy;
  14)  ustawiać zespoły obrabiarek oraz określać sposób obsługi,
  15)  obsługiwać maszyny i urządzenia sterowane numerycznie;
  16)  wykonywać obróbkę skrawaniem;
  17)  kontrolować parametry technologiczne pracy maszyn i urządzeń;
  18)  określać i stosować zasady konserwacji maszyn i urządzeń;
  19)  określać zakres pracy oraz wydajność maszyn i urządzeń;
  20)  rozpoznawać rodzaje i typy suszarń oraz określać ich przeznaczenie;
  21)  układać materiały do suszenia i kontrolować przebieg procesu;
  22)  obsługiwać urządzenia stosowane w procesach zabezpieczania drewna i wyrobów drzewnych;
  23)  wykonywać obróbkę hydrotermiczną i plastyczną;
  24)  dobierać giętarki i określać sposób ich obsługi;
  25)  określać sposób obsługi pras oraz urządzeń do przygotowania i nanoszenia klejów;
  26)  dokonywać klejenia i oklejania;
  27)  określać sposób obsługi i konserwacji oklejarek wąskich powierzchni oraz spajarek forniru;
  28)  określać sposób obsługi maszyn i urządzeń do łączenia elementów;
  29)  obsługiwać urządzenia tapicerskie;
  30)  obsługiwać maszyny i urządzenia do wykończania powierzchni;
  31)  przygotowywać roztwory robocze materiałów malarsko-lakierniczych;
  32)  określać typy urządzeń do okuwania elementów przed montażem;
  33)  obsługiwać urządzenia montażowe;
  34)  oceniać jakość obróbki;
  35)  określać czynniki wpływające na wydajność obrabiarek i urządzeń;
  36)  obliczać wydajność maszyn i urządzeń na podstawie danych technicznych;
  37)  określać wydajność linii produkcyjnych;
  38)  określać sposób obsługi i konserwacji obrabiarek przenośnych i narzędzi zmechanizowanych;
  39)  określać sposoby transportu międzyoperacyjnego elementów i podzespołów;
  40)  posługiwać się przyrządami kontrolno-pomiarowymi;
  41)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   podstawy maszynoznawstwa i elektrotechniki;
  2)   narzędzia do obróbki ręcznej i maszynowej;
  3)   maszyny i urządzenia;
  4)   obrabiarki do drewna, oprzyrządowanie;
  5)   suszarnie;
  6)   urządzenia do hydrotermicznej i plastycznej obróbki drewna;
  7)   maszyny i urządzenia do przygotowania i nakładania klejów;
  8)   maszyny i urządzenia do klejenia;
  9)   maszyny i urządzenia tapicerskie;
  10)  maszyny i urządzenia do wykończania powierzchni;
  11)  urządzenia do okuwania;
  12)  urządzenia montażowe;
  13)  linie produkcyjne;
  14)  obrabiarki przenośne;
  15)  urządzenia transportu wewnętrznego;
  16)  przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

BLOK: PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ

1. Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
  1)   wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;
  2)   rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  3)   sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej;
  4)   sporządzać budżet i planować rozwój firmy;
  5)   opracowywać plan marketingowy;
  6)   obliczać koszty produkcji wyrobów;
  7)   wykorzystywać wyniki badań surowców i materiałów w procesach produkcyjnych;
  8)   określać sposoby zagospodarowania lub neutralizacji odpadów technologicznych;
  9)   określać wpływ oprzyrządowania na przebieg operacji technologicznych i bezpieczeństwo pracy;
  10)  wdrażać ekologiczne technologie produkcji wyrobów;
  11)  określać wydajność maszyn, urządzeń i linii produkcyjnych;
  12)  określać zasady organizacji stanowisk pracy;
  13)  organizować stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
  14)  stosować urządzenia ochronne i zabezpieczające;
  15)  przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny, przepisów ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  16)  określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy;
  17)  określać źródła zanieczyszczeń środowiska powodowane przez zakłady przemysłu drzewnego;
  18)  udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy;
  19)  przestrzegać zasad etyki;
  20)  stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;
  21)  stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej;
  22)  sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem;
  23)  podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy;
  24)  komunikować się z uczestnikami procesu pracy;
  25)  prowadzić negocjacje;
  26)  rozwiązywać problemy;
  27)  podejmować decyzje;
  28)  korzystać z różnych źródeł informacji, gromadzić i przetwarzać dane;
  29)  korzystać z obcojęzycznych źródeł informacji, dokumentacji technicznej, norm, katalogów oraz specjalistycznego oprogramowania;
  30)  organizować doskonalenie zawodowe pracowników.
2. Treści kształcenia (działy programowe)
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
  1)   gospodarka rynkowa;
  2)   formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych;
  3)   dokumenty dotyczące działalności gospodarczej;
  4)   analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie;
  5)   struktura budżetu;
  6)   plan rozwoju przedsiębiorstwa;
  7)   strategie marketingowe;
  8)   elementy ergonomii;
  9)   przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
  10)  zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy;
  11)  pierwsza pomoc;
  12)  etyka;
  13)  prawo pracy i prawo działalności gospodarczej;
  14)  dokumenty związane z zatrudnieniem;
  15)  zasady i metody komunikowania się;
  16)  elementy socjologii i psychologii pracy;
  17)  metody poszukiwania pracy;
  18)  źródła informacji zawodowej;
  19)  źródła informacji zawodowej i oprogramowanie w języku obcym;
  20)  formy doskonalenia zawodowego.

III. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
 
Nazwa bloku programowegoMinimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %*
Podbudowa programowa: gimnazjum
Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa;
zawody: stolarz, tapicer
Podbudowa programowa: liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, uzupełniające liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające
Materiałowo-laboratoryjny151515
Konstrukcyjno-technologiczny202025
Eksploatacyjno-wytwórczy353030
Podstawy działalności zawodowej101510
Razem:80**80**80**
 
*    Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).
**   Pozostałe 20 % godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację.

IV. ZALECANE WARUNKI REALIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
  1)   pracownia materiałoznawstwa i badań laboratoryjnych;
  2)   pracownia rysunku technicznego i konstrukcji;
  3)   pracownia technologii;
  4)   pracownia maszyn i urządzeń;
  5)   warsztaty szkolne.
Pracownia materiałoznawstwa i badań laboratoryjnych powinna być wyposażona w:
  1)   próbki różnych gatunków drewna;
  2)   próbki tworzyw drzewnych;
  3)   próbki tkanin pokryciowych, materiałów tapicerskich;
  4)   próbki drewna i tworzyw drzewnych wykończonych różnymi powłokami;
  5)   modele połączeń stolarskich, konstrukcji i podzespołów;
  6)   detale, okucia i łączniki;
  7)   przyrządy, aparaturę i urządzenia do badania drewna, tworzyw drzewnych, tkanin;
  8)   aparaturę do badań powłok wykończeniowych;
  9)   próbki surowców do produkcji tworzyw drzewnych;
10)  próbki klejów, lakierów, farb i emalii.
Pracownia rysunku technicznego i konstrukcji powinna być wyposażona w:
  1)   stoły kreślarskie;
  2)   modele figur i brył geometrycznych;
  3)   typowe części maszyn;
  4)   modele połączeń stolarskich, konstrukcji i podzespołów;
  5)   modele mebli, stolarki budowlanej, układów tapicerskich;
  6)   modele różnego typu opakowań;
  7)   schematy kinematyczne i rysunki konstrukcyjne maszyn i urządzeń;
  8)   dokumentację techniczną wyrobów z drewna i tworzyw drzewnych;
  9)   modele mebli w różnych przekrojach;
  10)  urządzenia do badań wytrzymałości konstrukcji;
  11)  komputerowe oprogramowanie graficzne;
  12)  normy dotyczące wyrobów z drewna i tworzyw drzewnych;
  13)  detale, okucia, łączniki;
  14)  prospekty, katalogi, wydawnictwa specjalistyczne.
Pracownia technologii powinna być wyposażona w:
  1)   przyrządy, aparaturę, urządzenia:
a)  przyrządy pomiarowo-kontrolne,
b)  mikroskopy,
c)  wagi techniczne i analityczne,
d)  suszarkę laboratoryjną,
e)  przyrządy do pomiaru wilgotności, pH, lepkości, gęstości,
f)  proste urządzenia do cięcia drewna,
g)  ręczne narzędzia stolarskie,
h)  narzędzia do maszynowej obróbki drewna;
  2)   katalogi, tablice, schematy, dokumentacje techniczne, normy:
a)  katalogi wyrobów z drewna i tworzyw drzewnych,
b)  tablice i diagramy dotyczące suszarnictwa, hydrotermicznej i plastycznej obróbki drewna,
c)  schematy maszyn i urządzeń,
d)  schematy procesów technologicznych,
e)  dokumentacje technologiczne,
f)  zestawy norm;
  3)   zestawy próbek:
a)  różnych gatunków drewna,
b)  zrębków, wiórów i mas włóknistych,
c)  oklein, łuszczki,
d)  tworzyw drzewnych,
e)  klejów i substancji dodatkowych,
f)  materiałów do zabezpieczania i uszlachetniania powierzchni;
  4)   modele:
a)  połączeń elementów z drewna i tworzyw drzewnych,
b)  suszarek,
c)  wyrobów meblarskich, tapicerskich, stolarki budowlanej, galanterii drzewnej,
d)  opakowań;
  5)   oprogramowanie komputerowego wspomagania procesów technologicznych.
Pracownia maszyn i urządzeń powinna być wyposażona w:
  1)   plansze i modele maszyn i urządzeń do obróbki drewna i tworzyw drzewnych;
  2)   narzędzia do obróbki ręcznej i maszynowej;
  3)   plansze i modele maszyn i urządzeń tapicerskich;
  4)   części maszyn i mechanizmów;
  5)   materiały ilustrujące proces obróbki ręcznej i maszynowej;
  6)   schematy kinematyczne;
  7)   zestawy norm;
  8)   katalogi narzędzi, maszyn i urządzeń.
Warsztaty szkolne powinny być wyposażone w podstawowe uniwersalne maszyny, urządzenia, narzędzia i pomoce. W warsztatach szkolnych należy wyodrębnić działy: obróbki ręcznej i montażu, obróbki maszynowej, klejarni, wykończalni, narzędziowni, sterowania procesem wytwarzania, kontroli technicznej.
Poszczególne działy powinny być wyposażone również w:
  1)   tablice, próbki drewna i wad drewna;
  2)   schematy procesów suszenia drewna;
  3)   tablice psychrometryczne;
  4)   modele złącz stolarskich;
  5)   rysunki techniczne wyrobów;
  6)   katalogi wyrobów i okuć;
  7)   katalogi narzędzi, urządzeń i obrabiarek do drewna i tworzyw drzewnych;
  8)   schematy procesów technologicznych;
  9)   instrukcje technologiczne;
  10)  zestawy dokumentacji;
  11)  komputerowe oprogramowanie procesów projektowania, obróbki i wytwarzania.
Pracownie powinny składać się z sali lekcyjnej i zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
W warsztatach szkolnych powinno znajdować się pomieszczenie do instruktażu.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w pracowniach szkolnych, warsztatach szkolnych oraz w zakładach produkcyjnych. Współpraca z zakładami pracy umożliwia korzystanie z maszyn, urządzeń i sprzętu specjalistycznego oraz współczesnych technik i technologii wytwarzania.

Pozycje

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180, 181, 182, 183, 184, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 222, 223, 224, 225, 226, 227, 228, 229, 230, 231, 232, 233, 234, 235, 236, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 255, 256, 257, 258, 259, 260, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 271, 272, 273, 274, 275, 276, 277, 278, 279, 280, 281, 282, 283, 284, 285, 286, 287, 288, 289, 290, 291, 292, 293, 294, 295, 296, 297, 298, 299, 300, 301, 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308, 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315, 316, 317, 318, 319, 320, 321, 322, 323, 324, 325, 326, 327, 328, 329, 330, 331, 332, 333, 334, 335, 336, 337, 338, 339, 340, 341, 342, 343, 344, 345, 346, 347, 348, 349, 350, 351, 352, 353, 354, 355, 356, 357, 358, 359, 360, 361, 362, 363, 364, 365, 366, 367, 368, 369, 370, 371, 372, 373, 374, 375, 376, 377, 378, 379, 380, 381, 382, 383, 384, 385, 386, 387, 388, 389, 390, 391, 392, 393, 394, 395, 396, 397, 398, 399, 400, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407, 408, 409, 410, 411, 412, 413, 414, 415, 416, 417, 418, 419, 420, 421, 422, 423, 424, 425, 426, 427, 428, 429, 430, 431, 432, 433, 434, 435, 436, 437, 438, 439, 440, 441, 442, 443, 444, 445, 446, 447, 448, 449, 450, 451, 452, 453, 454, 455, 456, 457, 458, 459, 460, 461, 462, 463, 464, 465, 466, 467, 468, 469, 470, 471, 472, 473, 474, 475, 476, 477, 478, 479, 480, 481, 482, 483, 484, 485, 486, 487, 488, 489, 490, 491, 492, 493, 494, 495, 496, 497, 498, 499, 500, 501, 502, 503, 504, 505, 506, 507, 508, 509, 510, 511, 512, 513, 514, 515, 516, 517, 518, 519, 520, 521, 522, 523, 524, 525, 526, 527, 528, 529, 530, 531, 532, 533, 534, 535, 536, 537, 538, 539, 540, 541, 542, 543, 544, 545, 546, 547, 548, 549, 550, 551, 552, 553, 554, 555, 556, 557, 558, 559, 560, 561, 562, 563, 564, 565, 566, 567, 568, 569, 570, 571, 572, 573, 574, 575, 576, 577, 578, 579, 580, 581, 582, 583, 584, 585, 586, 587, 588, 589, 590, 591, 592, 593, 594, 595, 596, 597, 598, 599, 600, 601, 602, 603, 604, 605, 606, 607, 608, 609, 610, 611, 612, 613, 614, 615, 616, 617, 618, 619, 620, 621, 622, 623, 624, 625, 626, 627, 628, 629, 630, 631, 632, 633, 634, 635, 636, 637, 638, 639, 640, 641, 642, 643, 644, 645, 646, 647, 648, 649, 650, 651, 652, 653, 654, 655, 656, 657, 658, 659, 660, 661, 662, 663, 664, 665, 666, 667, 668, 669, 670, 671, 672, 673, 674, 675, 676, 677, 678, 679, 680, 681, 682, 683, 684, 685, 686, 687, 688, 689, 690, 691, 692, 693, 694, 695, 696, 697, 698, 699, 700, 701, 702, 703, 704, 705, 706, 707, 708, 709, 710, 711, 712, 713, 714, 715, 716, 717, 718, 719, 720, 721, 722, 723, 724, 725, 726, 727, 728, 729, 730, 731, 732, 733, 734, 735, 736, 737, 738, 739, 740, 741, 742, 743, 744, 745, 746, 747, 748, 749, 750, 751, 752, 753, 754, 755, 756, 757, 758, 759, 760, 761, 762, 763, 764, 765, 766, 767, 768, 769, 770, 771, 772, 773, 774, 775, 776, 777, 778, 779, 780, 781, 782, 783, 784, 785, 786, 787, 788, 789, 790, 791, 792, 793, 794, 795, 796, 797, 798, 799, 800, 801, 802, 803, 804, 805, 806, 807, 808, 809, 810, 811, 812, 813, 814, 815, 816, 817, 818, 819, 820, 821, 822, 823, 824, 825, 826, 827, 828, 829, 830, 831, 832, 833, 834, 835, 836, 837, 838, 839, 840, 841, 842, 843, 844, 845, 846, 847, 848, 849, 850, 851, 852, 853, 854, 855, 856, 857, 858, 859, 860, 861, 862, 863, 864, 865, 866, 867, 868, 869, 870, 871, 872, 873, 874, 875, 876, 877, 878, 879, 880, 881, 882, 883, 884, 885, 886, 887, 888, 889, 890, 891, 892, 893, 894, 895, 896, 897, 898, 899, 900, 901, 902, 903, 904, 905, 906, 907, 908, 909, 910, 911, 912, 913, 914, 915, 916, 917, 918, 919, 920, 921, 922, 923, 924, 925, 926, 927, 928, 929, 930, 931, 932, 933, 934, 935, 936, 937, 938, 939, 940, 941, 942, 943, 944, 945, 946, 947, 948, 949, 950, 951, 952, 953, 954, 955, 956, 957, 958, 959, 960, 961, 962, 963, 964, 965, 966, 967, 968, 969, 970, 971, 972, 973, 974, 975, 976, 977, 978, 979, 980, 981, 982, 983, 984, 985, 986, 987, 988, 989, 990, 991, 992, 993, 994, 995, 996, 997, 998, 999, 1000, 1001, 1002, 1003, 1004, 1005, 1006, 1007, 1008, 1009, 1010, 1011, 1012, 1013, 1014, 1015, 1016, 1017, 1018, 1019, 1020, 1021, 1022, 1023, 1024, 1025, 1026, 1027, 1028, 1029, 1030, 1031, 1032, 1033, 1034, 1035, 1036, 1037, 1038, 1039, 1040, 1041, 1042, 1043, 1044, 1045, 1046, 1047, 1048, 1049, 1050, 1051, 1052, 1053, 1054, 1055, 1056, 1057, 1058, 1059, 1060, 1061, 1062, 1063, 1064, 1065, 1066, 1067, 1068, 1069, 1070, 1071, 1072, 1073, 1074, 1075, 1076, 1077, 1078, 1079, 1080, 1081, 1082, 1083, 1084, 1085, 1086, 1087, 1088, 1089, 1090, 1091, 1092, 1093, 1094, 1095, 1096, 1097, 1098, 1099, 1100, 1101, 1102, 1103, 1104, 1105, 1106, 1107, 1108, 1109, 1110, 1111, 1112, 1113, 1114, 1115, 1116, 1117, 1118, 1119, 1120, 1121, 1122, 1123, 1124, 1125, 1126, 1127, 1128, 1129, 1130, 1131, 1132, 1133, 1134, 1135, 1136, 1137, 1138, 1139, 1140, 1141, 1142, 1143, 1144, 1145, 1146, 1147, 1148, 1149, 1150, 1151, 1152, 1153, 1154, 1155, 1156, 1157, 1158, 1159, 1160, 1161, 1162, 1163, 1164, 1165, 1166, 1167, 1168, 1169, 1170, 1171, 1172, 1173, 1174, 1175, 1176, 1177, 1178, 1179, 1180, 1181, 1182, 1183, 1184, 1185, 1186, 1187, 1188, 1189, 1190, 1191, 1192, 1193, 1194, 1195, 1196, 1197, 1198, 1199, 1200, 1201, 1202, 1203, 1204, 1205, 1206, 1207, 1208, 1209, 1210, 1211, 1212, 1213, 1214, 1215, 1216, 1217, 1218, 1219, 1220, 1221, 1222, 1223, 1224, 1225, 1226, 1227, 1228, 1229, 1230, 1231, 1232, 1233, 1234, 1235, 1236, 1237, 1238, 1239, 1240, 1241, 1242, 1243, 1244, 1245, 1246, 1247, 1248, 1249, 1250, 1251, 1252, 1253, 1254, 1255, 1256, 1257, 1258, 1259, 1260, 1261, 1262, 1263, 1264, 1265, 1266, 1267, 1268, 1269, 1270, 1271, 1272, 1273, 1274, 1275, 1276, 1277, 1278, 1279, 1280, 1281, 1282, 1283, 1284, 1285, 1286, 1287, 1288, 1289, 1290, 1291, 1292, 1293, 1294, 1295, 1296, 1297, 1298, 1299, 1300, 1301, 1302, 1303, 1304, 1305, 1306, 1307, 1308, 1309, 1310, 1311, 1312, 1313, 1314, 1315, 1316, 1317, 1318, 1319, 1320, 1321, 1322, 1323, 1324, 1325, 1326, 1327, 1328, 1329, 1330, 1331, 1332, 1333, 1334, 1335, 1336, 1337, 1338, 1339, 1340, 1341, 1342, 1343, 1344, 1345, 1346, 1347, 1348, 1349, 1350, 1351, 1352, 1353, 1354, 1355, 1356, 1357, 1358, 1359, 1360, 1361, 1362, 1363, 1364, 1365, 1366, 1367, 1368, 1369, 1370, 1371, 1372, 1373, 1374, 1375, 1376, 1377, 1378, 1379, 1380, 1381, 1382, 1383, 1384, 1385, 1386, 1387, 1388, 1389, 1390, 1391, 1392, 1393, 1394, 1395, 1396, 1397, 1398, 1399, 1400, 1401, 1402, 1403, 1404, 1405, 1406, 1407, 1408, 1409, 1410, 1411, 1412, 1413, 1414, 1415, 1416, 1417, 1418, 1419, 1420, 1421, 1422, 1423, 1424, 1425, 1426, 1427, 1428, 1429, 1430, 1431, 1432, 1433, 1434, 1435, 1436, 1437, 1438, 1439, 1440, 1441, 1442, 1443, 1444, 1445, 1446, 1447, 1448, 1449, 1450, 1451, 1452, 1453, 1454, 1455, 1456, 1457, 1458, 1459, 1460, 1461, 1462, 1463, 1464, 1465, 1466, 1467, 1468, 1469, 1470, 1471, 1472, 1473, 1474, 1475, 1476, 1477, 1478, 1479, 1480, 1481, 1482, 1483, 1484, 1485, 1486, 1487, 1488, 1489, 1490, 1491, 1492, 1493, 1494, 1495, 1496, 1497, 1498, 1499, 1500, 1501, 1502, 1503, 1504, 1505, 1506, 1507, 1508, 1509, 1510, 1511, 1512, 1513, 1514, 1515, 1516, 1517, 1518, 1519, 1520, 1521, 1522, 1523, 1524, 1525, 1526, 1527, 1528, 1529, 1530, 1531, 1532, 1533, 1534, 1535, 1536, 1537, 1538, 1539, 1540, 1541, 1542, 1543, 1544, 1545, 1546, 1547, 1548, 1549, 1550, 1551, 1552, 1553, 1554, 1555, 1556, 1557, 1558, 1559, 1560, 1561, 1562, 1563, 1564, 1565, 1566, 1567, 1568, 1569, 1570, 1571, 1572, 1573, 1574, 1575, 1576, 1577, 1578, 1579, 1580, 1581, 1582, 1583, 1584, 1585, 1586, 1587, 1588, 1589, 1590, 1591, 1592, 1593, 1594, 1595, 1596, 1597, 1598, 1599, 1600, 1601, 1602, 1603, 1604, 1605, 1606, 1607, 1608, 1609, 1610, 1611, 1612, 1613, 1614, 1615, 1616, 1617, 1618, 1619, 1620, 1621, 1622, 1623, 1624, 1625, 1626, 1627, 1628, 1629, 1630, 1631, 1632, 1633, 1634, 1635, 1636, 1637, 1638, 1639, 1640, 1641, 1642, 1643, 1644, 1645, 1646, 1647, 1648, 1649, 1650, 1651, 1652, 1653, 1654, 1655, 1656, 1657, 1658, 1659, 1660, 1661, 1662, 1663, 1664, 1665, 1666, 1667, 1668, 1669, 1670, 1671, 1672, 1673, 1674, 1675, 1676, 1677, 1678, 1679, 1680, 1681, 1682, 1683, 1684, 1685, 1686, 1687, 1688, 1689, 1690, 1691, 1692, 1693, 1694, 1695, 1696, 1697, 1698, 1699, 1700, 1701, 1702, 1703, 1704, 1705, 1706, 1707, 1708, 1709, 1710, 1711, 1712, 1713, 1714, 1715, 1716, 1717, 1718, 1719, 1720, 1721, 1722, 1723, 1724, 1725, 1726, 1727, 1728, 1729, 1730, 1731, 1732, 1733, 1734, 1735, 1736, 1737, 1738, 1739, 1740, 1741, 1742, 1743, 1744, 1745, 1746, 1747, 1748, 1749, 1750, 1751, 1752, 1753, 1754, 1755, 1756, 1757, 1758, 1759, 1760, 1761, 1762, 1763, 1764, 1765, 1766, 1767, 1768, 1769, 1770, 1771, 1772, 1773, 1774, 1775, 1776, 1777, 1778, 1779, 1780, 1781, 1782, 1783, 1784, 1785, 1786, 1787, 1788, 1789, 1790, 1791, 1792, 1793, 1794, 1795, 1796, 1797, 1798, 1799, 1800, 1801, 1802, 1803, 1804, 1805, 1806, 1807, 1808, 1809, 1810, 1811, 1812, 1813, 1814, 1815, 1816, 1817, 1818, 1819, 1820, 1821, 1822, 1823, 1824, 1825, 1826, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834, 1835, 1836, 1837, 1838, 1839, 1840, 1841, 1842, 1843, 1844, 1845, 1846, 1847, 1848, 1849, 1850, 1851, 1852, 1853, 1854, 1855, 1856, 1857, 1858, 1859, 1860, 1861, 1862, 1863, 1864, 1865, 1866, 1867, 1868, 1869, 1870, 1871, 1872, 1873, 1874, 1875, 1876, 1877, 1878, 1879, 1880, 1881, 1882, 1883, 1884, 1885, 1886, 1887

Polecamy

Poszukując najlepszego prawnika na dolnym śląsku pamiętajmy że tylko prawnik Wrocław oferuje najtańsze usługi prawnicze w tej części kraju. Planujesz remont? Poszukujesz projektanta domu? Najlepsi fachowcy pomogą Ci w każdej pracy budowlanej – kwiaty na telefon Wrocław – najtaniej zakupisz w kwiaciarni Margarita we Wrocławiu przy ul. Orląt Lwowskich. Kiedy zdaży Ci się stłuczka lub kiedy Twój samochód odmówi Ci posłuszeństwa - znajdź najlepszą firmę holowniczą dzięki serwisowi o tematyce "pomoc drogowa". Polecamy równierz.
Wszelkie prawa zastrzeżone, © ZnanyPrawnik 2024
Dodaj do ulubionych Mapa strony Polityka prywatności Regulamin Reklama Współpraca Kontakt