ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI¹⁾

z dnia 8 lipca 2004 r.

w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej oraz metod analiz niektórych rodzajów mleka zagęszczonego i mleka w proszku, przeznaczonego do spożycia przez ludzi²⁾

(Dz. U. z dnia 22 lipca 2004 r.)

Na podstawie art. 15 pkt 2 i art. 34 pkt 2 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 44, z późn. zm.³⁾) zarządza się, co następuje:

§ 1. 1. Szczegółowe wymagania w zakresie jakości handlowej niektórych rodzajów mleka zagęszczonego i mleka w proszku są określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

2. Metody analiz niektórych rodzajów mleka zagęszczonego i mleka w proszku są określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia.

§ 2. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

________

¹⁾   Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi kieruje działem administracji rządowej - rynki rolne, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Dz. U. Nr 134, poz. 1433).

²⁾   Przepisy niniejszego rozporządzenia wdrażają postanowienia:

-   dyrektywy 2001/114/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnoszącej się do niektórych rodzajów mleka utrwalonego przez częściowe lub całkowite odwodnienie, przeznaczonego do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 15 z 17.01. 2002),

-   dyrektywy 79/1067/EWG z dnia 13 listopada 1979 r. ustanawiającej wspólnotowe metody analiz do badania niektórych rodzajów mleka utrwalonego przez częściowe lub całkowite odwodnienie, przeznaczonego do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 327 z 24.12.1979).

Dane dotyczące ogłaszania aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszym rozporządzeniu, dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej - wydanie specjalne.

³⁾   Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 154, poz. 1802, z 2002 r. Nr 135, poz. 1145 i Nr 166, poz. 1360, z 2003 r. Nr 208, poz. 2020 i Nr 223, poz. 2220 i 2221 oraz z 2004 r. Nr 42, poz. 386 i Nr 96, poz. 959.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK Nr 1

SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA W ZAKRESIE JAKOŚCI HANDLOWEJ NIEKTÓRYCH RODZAJÓW MLEKA ZAGĘSZCZONEGO I MLEKA W PROSZKU

1. Mleko zagęszczone jest produktem płynnym, słodzonym albo niesłodzonym:

  1)   otrzymywanym bezpośrednio przez częściowe usunięcie wody z mleka, z mleka całkowicie albo częściowo odtłuszczonego albo mieszaniny tych produktów;

  2)   z ewentualnym dodatkiem śmietanki lub mleka w proszku, z tym że dodatek mleka w proszku nie może przekroczyć w produktach gotowych 25 % całkowitej suchej masy;

  3)   z ewentualnym dodatkiem witamin;

  4)   utrwalonym przez:

a)  obróbkę cieplną, w tym sterylizację i UHT, w przypadku mleka zagęszczonego niesłodzonego,

b)  dodanie sacharozy, w przypadku mleka zagęszczonego słodzonego.

2. Mleko zagęszczone niesłodzone powinno spełniać następujące wymagania w zakresie jakości handlowej:

  1)   zawartość tłuszczu:

a)  nie mniej niż 15 % - w przypadku mleka zagęszczonego pełnotłustego,

b)  nie mniej niż 7,5 % - w przypadku mleka zagęszczonego,

c)  nie mniej niż 1 % i mniej niż 7,5 % - w przypadku mleka zagęszczonego częściowo odtłuszczonego,

d)  nie więcej niż 1 % - w przypadku mleka zagęszczonego odtłuszczonego;

  2)   zawartość całkowitej suchej masy mleka:

a)  nie mniej niż 26,5 % - w przypadku mleka zagęszczonego pełnotłustego,

b)  nie mniej niż 25 % - w przypadku mleka zagęszczonego,

c)  nie mniej niż 20 % - w przypadku mleka zagęszczonego częściowo odtłuszczonego,

d)  nie mniej niż 20 % - w przypadku mleka zagęszczonego odtłuszczonego.

3. Mleko zagęszczone słodzone zawierające dodatek sacharozy, taki jak cukier półbiały, cukier biały lub cukier rafinowany powinno spełniać następujące wymagania w zakresie jakości handlowej:

  1)   zawartość tłuszczu:

a)  nie mniej niż 8 % - w przypadku mleka zagęszczonego słodzonego,

b)  nie mniej niż 1 % i mniej niż 8 % - w przypadku mleka zagęszczonego częściowo odtłuszczonego słodzonego,

c)  nie więcej niż 1 % - w przypadku mleka zagęszczonego odtłuszczonego słodzonego;

  2)   zawartość całkowitej suchej masy mleka:

a)  nie mniej niż 28 % - w przypadku mleka zagęszczonego słodzonego,

b)  nie mniej niż 24 % - w przypadku mleka zagęszczonego częściowo odtłuszczonego słodzonego,

c)  nie mniej niż 24 % - w przypadku mleka zagęszczonego odtłuszczonego słodzonego.

4. W procesie technologicznym mleka zagęszczonego słodzonego dopuszcza się dodawanie laktozy w ilości nieprzekraczającej 0,03 % masy w stosunku do produktu gotowego.

5. Mleko w proszku jest produktem stałym:

  1)   otrzymywanym bezpośrednio przez usunięcie wody z mleka, z mleka całkowicie albo częściowo odtłuszczonego, ze śmietanki albo mieszaniny tych produktów;

  2)   z ewentualnym dodatkiem witamin;

  3)   utrwalonym przez odwadnianie.

6. Mleko w proszku powinno spełniać następujące wymagania w zakresie jakości handlowej:

  1)   zawartość wody - nie więcej niż 5 % masy;

  2)   zawartość tłuszczu:

a)  nie mniej niż 42 % - w przypadku mleka w proszku kremowego (śmietanki w proszku),

b)  nie mniej niż 26 % i mniej niż 42 % - w przypadku mleka w proszku pełnego,

c)  więcej niż 1,5 % i mniej niż 26 % - w przypadku mleka w proszku częściowo odtłuszczonego,

d)  nie więcej niż 1,5 % tłuszczu - w przypadku mleka w proszku odtłuszczonego.

ZAŁĄCZNIK Nr 2

METODY ANALIZ NIEKTÓRYCH RODZAJÓW MLEKA ZAGĘSZCZONEGO I MLEKA W PROSZKU

I. PRZEPISY OGÓLNE

1. W celu przygotowania próbki mleka zagęszczonego niesłodzonego do analizy laboratoryjnej dokonuje się następujących czynności:

  1)   zamkniętą puszkę z mlekiem po wytrząśnięciu i odwróceniu otwiera się i powoli przelewa się mleko do pojemnika ze szczelnym wieczkiem, mieszając je przez kilkakrotne przelewanie;

  2)   po upewnieniu się, że cały tłuszcz i mleko przywierające do ścianek i dna puszki zostały wprowadzone do próbki, pojemnik zamyka się;

  3)   w przypadku gdy zawartość nie jest jednolita, pojemnik ogrzewa się w łaźni wodnej w temperaturze 40 °C przez dwie godziny;

  4)   pojemnik wytrząsa się energicznie co 15 minut;

  5)   pojemnik wyjmuje się z łaźni wodnej i schładza do temperatury pokojowej;

  6)   wieczko zdejmuje się, dokładnie miesza się zawartość pojemnika łyżką albo łopatką;

  7)   w przypadku gdy wydzielił się tłuszcz, nie bada się próbki;

  8)   próbkę przechowuje się w chłodnym miejscu.

2. W celu przygotowania próbki mleka zagęszczonego słodzonego do analizy laboratoryjnej dokonuje się następujących czynności:

  1)   w przypadku mleka w puszce:

a)  zamkniętą puszkę z mlekiem ogrzewa się w łaźni wodnej w temperaturze od 30 °C do 40 °C przez około 30 minut,

b)  puszkę otwiera się i starannie miesza się zawartość łyżką albo łopatką ruchami w górę, w dół i okrężnie tak, aby uzyskać jednorodną mieszaninę warstwy górnej i dolnej,

c)  po upewnieniu się, że pozostałe mleko przylegające do ścian i dna puszki zostało włączone do próbki, całą zawartość puszki przelewa się do drugiego pojemnika ze szczelnym wieczkiem,

d)  pojemnik zamyka się i przechowuje w chłodnym miejscu;

  2)   w przypadku mleka w tubie:

a)  koniec tuby odcina się i przelewa się jej zawartość do pojemnika ze szczelnym wieczkiem,

b)  tubę rozcina się wzdłuż, a cały produkt przylegający do wewnętrznej powierzchni tuby zeskrobuje się i starannie miesza z zawartością pojemnika,

c)  pojemnik przechowuje się w chłodnym miejscu.

3. W celu przygotowania próbki mleka w proszku do analizy laboratoryjnej dokonuje się następujących czynności:

  1)   mleko w proszku przenosi się do czystego, suchego pojemnika ze szczelnym wieczkiem, o pojemności dwukrotnie większej od objętości próbki;

  2)   po niezwłocznym zamknięciu pojemnika starannie miesza się jego zawartość przez wielokrotne wytrząsanie i odwracanie;

  3)   w celu zminimalizowania absorpcji wody podczas przygotowywania próbki należy unikać wystawiania próbki mleka na bezpośrednie oddziaływanie powietrza atmosferycznego.

II. METODA OZNACZANIA ZAWARTOŚCI SUCHEJ MASY ORAZ SUCHEJ MASY BEZTŁUSZCZOWEJ W MLEKU ZAGĘSZCZONYM (suszenie w temperaturze 99 °C)

1. Metoda oznaczania zawartości suchej masy w mleku zagęszczonym, zwana dalej "metodą", polega na rozcieńczeniu próbki mleka zagęszczonego wodą, wymieszaniu z piaskiem i wysuszeniu w temperaturze 99 °C ± 1 °C; masa po wysuszeniu stanowi suchą masę i jest wyrażana jako ułamek masowy próbki w procentach.

2. Zawartość suchej masy w mleku zagęszczonym oznacza zawartość suchej masy oznaczoną niniejszą metodą.

3. W metodzie używa się podstawowego sprzętu laboratoryjnego oraz:

  1)   wagi analitycznej umożliwiającej ważenie z dokładnością co najmniej do 0,1 mg;

  2)   naczynek wagowych o średnicy od 60 mm do 80 mm, wysokości około 25 mm, wykonanych z metalu takiego, jak nikiel, aluminium albo stal nierdzewna, z dobrze dopasowanymi, łatwo zdejmowanymi wieczkami;

  3)   suszarki pod ciśnieniem atmosferycznym, dobrze wentylowanej, z termostatyczną regulacją temperatury 99 °C ± 1 °C, zapewniającej jednolitą temperaturę w całej suszarce;

  4)   eksykatora zawierającego świeżo aktywowany żel krzemionkowy ze wskaźnikiem zawartości wody albo równorzędny środek osuszający;

  5)   szklanych pałeczek, spłaszczonych na jednym końcu, o długości dopasowanej do wielkości naczynek wagowych;

  6)   wrzącej łaźni wodnej.

4. W metodzie wykorzystuje się wodę destylowaną, demineralizowaną albo o co najmniej równorzędnej czystości.

5. W metodzie używa się piasku kwarcowego albo piasku morskiego o wielkości ziaren od 0,18 mm do 0,5 mm, przechodzących przez sito o wielkości oczek od 180 µm do 500 µm, potraktowanego kwasem chlorowodorowym, odpowiadającego następującej próbie kontrolnej:

  1)   w naczynku wagowym umieszcza się około 25 g piasku;

  2)   odkryte naczynko wagowe wraz z wieczkiem umieszcza się w suszarce i suszy przez dwie godziny;

  3)   naczynko wagowe wraz z wieczkiem przenosi się do eksykatora, schładza do temperatury pokojowej i waży z dokładnością do 0,1 mg;

  4)   dodaje się 5 ml wody, suszy ponownie w suszarce przez dwie godziny, schładza i ponownie waży;

  5)   różnica mas pomiędzy dwoma ważeniami nie może przekroczyć 0,5 mg;

  6)   w przypadku negatywnego wyniku próby kontrolnej piasek zalewa się 25 % roztworem kwasu chlorowodorowego i odstawia na 3 dni, od czasu do czasu mieszając;

  7)   płucze się wodą do zaniku odczynu kwaśnego lub gdy woda płucząca będzie wolna od chlorków;

  8)   suszy się w temperaturze 160 °C i powtarza się próbę kontrolną, o której mowa w pkt 1-5.

6. W celu oznaczenia zawartości suchej masy w mleku zagęszczonym dokonuje się następujących czynności:

  1)   w naczynku wagowym umieszcza się około 25 g piasku i szklaną pałeczkę;

  2)   odkryte naczynko wagowe wraz z wieczkiem umieszcza się w suszarce i suszy przez dwie godziny;

  3)   naczynko wagowe przykrywa się wieczkiem, przenosi do eksykatora, schładza do temperatury pokojowej i waży z dokładnością do 0,1 mg, a masę odnotowuje się jako m₀;

  4)   przechylając naczynko wagowe, przesuwa się piasek na jedną stronę naczynka wagowego, a na wolną powierzchnię przenosi się około 1,5 g próbki mleka zagęszczonego słodzonego albo 3,0 g mleka zagęszczonego niesłodzonego, naczynko wagowe przykrywa się wieczkiem i waży z dokładnością do 0,1 mg, a masę odnotowuje się jako m₁;

  5)   wieczko zdejmuje się, dodaje się 5 ml wody, miesza się płyny za pomocą szklanej pałeczki, a następnie miesza się piasek i część płynną; szklaną pałeczkę pozostawia się w mieszaninie;

  6)   naczynko wagowe umieszcza się we wrzącej łaźni wodnej do czasu, aż woda odparuje; czas odparowania wody powinien wynosić około 20 minut; zawartość miesza się od czasu do czasu za pomocą szklanej pałeczki, utrzymując masę dobrze napowietrzoną tak, aby schnąc, nie zbrylała się; szklaną pałeczkę pozostawia się w naczynku wagowym;

  7)   przykryte wieczkiem naczynko wagowe suszy się w suszarce przez 90 minut;

  8)   naczynko wagowe przenosi się do eksykatora, schładza do temperatury pokojowej i waży z dokładnością do 0,1 mg;

  9)   naczynko wagowe ponownie umieszcza się w suszarce i po jego odkryciu suszy się je wraz z wieczkiem przez godzinę, a następnie powtarza się czynności, o których mowa w pkt 8;

  10)  czynności, o których mowa w pkt 9, powtarza się, aż różnica mas pomiędzy dwoma kolejnymi ważeniami będzie mniejsza niż 0,5 mg lub aż masa zacznie wzrastać;

  11)  do obliczeń przyjmuje się najniższą uzyskaną masę odnotowaną jako m₂.

7. Zawartość suchej masy w próbce oblicza się według wzoru:

                           m₂-m₀

                          ------- x 100

                           m₁-m₀

gdzie:

m₀ -   oznacza masę naczynka wagowego wraz z wieczkiem, piaskiem i szklaną pałeczką, w gramach,

m₁ -   oznacza masę naczynka wagowego wraz z wieczkiem, piaskiem, szklaną pałeczką i próbką przed suszeniem, w gramach,

m₂ -   oznacza masę naczynka wagowego wraz z wieczkiem, piaskiem, szklaną pałeczką i próbką po suszeniu, w gramach

- i wyraża się jako ułamek masowy próbki w procentach.

8. Zawartość suchej masy mleka w mleku zagęszczonym słodzonym oblicza się poprzez odjęcie od suchej masy oznaczonej według niniejszej metody zawartości sacharozy oznaczonej według metody, o której mowa w części IV.

9. Zawartość suchej masy beztłuszczowej mleka w mleku zagęszczonym słodzonym oblicza się poprzez odjęcie od suchej masy oznaczonej według niniejszej metody zawartości sacharozy oznaczonej według metody, o której mowa w części IV, i zawartości tłuszczu oznaczonej według metody, o której mowa w części VIII.

10. Zawartość suchej masy beztłuszczowej w mleku zagęszczonym niesłodzonym oblicza się poprzez odjęcie od suchej masy oznaczonej według niniejszej metody zawartości tłuszczu oznaczonej według metody, o której mowa w części VIII.

11. Powtarzalność dla metody jest różnicą pomiędzy wynikami dwóch oznaczań przeprowadzonych równolegle albo w krótkim odstępie czasu, na tej samej próbce, przez tego samego analityka i w tych samych warunkach, która nie powinna przekraczać 0,2 g suchej masy na 100 g produktu.

12. Z analizy laboratoryjnej sporządza się protokół, który powinien zawierać:

  1)   nazwę zastosowanej metody;

  2)   uzyskane wyniki;

  3)   wszystkie czynności niewymienione w metodzie lub uznane za nieobowiązkowe, łącznie ze szczegółami każdej okoliczności, która mogła wpłynąć na wyniki oznaczania;

  4)   informacje niezbędne do pełnego zidentyfikowania próbki.

13. Wynik zamieszczony w protokole analizy laboratoryjnej powinien spełniać kryteria powtarzalności określone dla metody.

III. METODA OZNACZANIA ZAWARTOŚCI WODY W MLEKU W PROSZKU (suszenie w temperaturze 102 °C)

1. Metoda oznaczania zawartości wody w mleku w proszku, zwana dalej "metodą", polega na oznaczaniu pozostałości masy próbki po suszeniu w suszarce pod ciśnieniem atmosferycznym w temperaturze 102 °C ± 1 °C do stałej masy; ubytek masy jest wyrażany jako ułamek masowy próbki w procentach.

2. Zawartość wody w mleku w proszku oznacza ubytek masy podczas suszenia oznaczony niniejszą metodą.

3. W metodzie używa się podstawowego sprzętu laboratoryjnego oraz:

  1)   wagi analitycznej umożliwiającej ważenie z dokładnością co najmniej do 0,1 mg;

  2)   naczynek wagowych o średnicy od 60 mm do 80 mm, wysokości około 25 mm, wykonanych z metalu takiego, jak nikiel, aluminium albo stal nierdzewna, z dobrze dopasowanymi, łatwo zdejmowanymi wieczkami;

  3)   suszarki pod ciśnieniem atmosferycznym, dobrze wentylowanej, z termostatyczną regulacją temperatury 102 °C ± 1 °C, zapewniającej jednolitą temperaturę w całej suszarce;

  4)   eksykatora zawierającego świeżo aktywowany żel krzemionkowy ze wskaźnikiem zawartości wody albo równorzędny środek osuszający.

4. W celu oznaczenia zawartości wody w mleku w proszku dokonuje się następujących czynności:

  1)   odkryte naczynko wagowe umieszcza się wraz z wieczkiem w suszarce i suszy przez około godzinę;

  2)   przykryte wieczkiem naczynko wagowe przenosi się do eksykatora, schładza do temperatury pokojowej i waży z dokładnością do 0,1 mg, a masę odnotowuje się jako m₀;

  3)   do naczynka wagowego przenosi się około 2 g próbki mleka w proszku, naczynko wagowe przykrywa się wieczkiem i możliwie jak najszybciej waży z dokładnością do 0,1 mg, a masę odnotowuje się jako m₁;

  4)   odkryte naczynko wagowe wraz z wieczkiem umieszcza się w suszarce i suszy przez dwie godziny;

  5)   przykryte wieczkiem naczynko wagowe przenosi się do eksykatora, schładza do temperatury pokojowej i możliwie jak najszybciej waży z dokładnością do 0,1 mg;

  6)   naczynko wagowe ponownie umieszcza się w suszarce i po jego odkryciu suszy się je wraz z wieczkiem przez godzinę, a następnie powtarza się czynności, o których mowa w pkt 5;

  7)   czynności, o których mowa w pkt 6, powtarza się, aż ubytek masy w dwóch kolejnych ważeniach nie przekroczy 0,5 mg lub aż masa zacznie wzrastać;

  8)   do obliczeń przyjmuje się najniższą uzyskaną masę odnotowaną jako m₂.

5. Zawartość wody w próbce oblicza się według wzoru:

                           m₂-m₀

                          ------- x 100

                           m₁-m₀

gdzie:

m₀ -   oznacza masę naczynka wagowego wraz z wieczkiem, w gramach,

m₁ -   oznacza masę naczynka wagowego wraz z wieczkiem oraz próbką, w gramach,

m₂ -   oznacza masę naczynka wagowego wraz z wieczkiem oraz próbką po ostatnim suszeniu, w gramach

- i wyraża się jako ułamek masowy próbki w procentach.

6. Powtarzalność dla metody jest różnicą pomiędzy wynikami dwóch oznaczań przeprowadzonych równolegle albo w krótkim odstępie czasu, na tej samej próbce, przez tego samego analityka i w tych samych warunkach, która nie powinna przekraczać 0,1 g wody na 100 g produktu.

7. Z analizy laboratoryjnej sporządza się protokół, który powinien zawierać:

  1)   nazwę zastosowanej metody;

  2)   uzyskane wyniki;

  3)   wszystkie czynności niewymienione w metodzie lub uznane za nieobowiązkowe, łącznie ze szczegółami każdej okoliczności, która mogła wpłynąć na wyniki oznaczania;

  4)   informacje niezbędne do pełnego zidentyfikowania próbki.

8. Wynik zamieszczony w protokole analizy laboratoryjnej powinien spełniać kryteria powtarzalności określone dla metody.

IV. METODA OZNACZANIA ZAWARTOŚCI SACHAROZY W MLEKU ZAGĘSZCZONYM SŁODZONYM (METODA POLARYMETRYCZNA)

1. Metoda oznaczania zawartości sacharozy w mleku zagęszczonym słodzonym, zwana dalej "metodą", oparta jest na inwersji Clergeta i polega na potraktowaniu próbki mleka zagęszczonego słodzonego kwasem chlorowodorowym, który powoduje całkowitą hydrolizę sacharozy, a nie powoduje hydrolizy laktozy i innych cukrów. Zawartość sacharozy jest oznaczana na podstawie różnicy skręcalności optycznej roztworu przed i po inwersji. Klarowny filtrat próbki, bez mutarotacji spowodowanej przez laktozę, otrzymuje się przez potraktowanie roztworu amoniakiem, następnie neutralizację i sklarowanie go przez sukcesywne dodawanie roztworów octanu cynku i heksacyjanożelazianu(II) potasu.

2. Zawartość sacharozy w mleku zagęszczonym słodzonym oznacza zawartość sacharozy oznaczoną niniejszą metodą.

3. W metodzie używa się podstawowego sprzętu laboratoryjnego oraz:

  1)   wagi umożliwiającej ważenie z dokładnością co najmniej do 10 mg;

  2)   rurki polarymetrycznej o dokładnie wzorcowanej długości 2 dm;

  3)   polarymetru albo sacharymetru o następujących cechach:

a)  polarymetru ze światłem sodowym albo polarymetru z zielonym światłem rtęciowym - lampa rtęciowa z pryzmatem lub specjalnym filtrem Wrattena N 77 A - z dokładnością odczytu co najmniej do 0,05 stopni kątowych,

b)  sacharymetru z międzynarodową skalą cukrową, z białym światłem przepuszczonym przez filtr 15 mm 6 % roztworu dwuchromianu potasu albo światłem sodowym, z dokładnością odczytu co najmniej do 0,1 na międzynarodowej skali cukrowej;

  4)   łaźni wodnej o temperaturze 60 °C ± 1 °C.

4. W metodzie wykorzystuje się wodę destylowaną, demineralizowaną albo o co najmniej równorzędnej czystości oraz następujące odczynniki odpowiadające jakości analitycznej:

  1)   roztwór octanu cynku, o stężeniu 1 mol/l, uzyskany przez rozpuszczenie w wodzie 21,9 g krystalicznego 2 * hydratu octanu cynku (Zn(C₂H₃O₂)₂ * 2 H₂O) i 3 ml kwasu octowego lodowatego i uzupełnienie wodą do objętości 100 ml;

  2)   roztwór heksacyjanożelazianu(II) potasu, o stężeniu 0,25 mol/l, uzyskany przez rozpuszczenie w wodzie 10,6 g krystalicznego heksacyjanożelazianu(II) potasu K₄[Fe(CN)₆] * 3 H₂O i uzupełnienie wodą do 100 ml;

  3)   roztwór kwasu chlorowodorowego, o stężeniu 6,35 ± 0,20 mol/l, czyli o stężeniu od 20 % do 22 % (m/m) lub o stężeniu 5,0 ± 0,2 mol/l, czyli o stężeniu od 16 % do 18 % (m/m);

  4)   roztwór amoniaku, o stężeniu 2,0 ± 0,2 mol/l, czyli o stężeniu 3,5 % (m/m);

  5)   roztwór kwasu octowego, o stężeniu 2,0 ± 0,2 mol/l, czyli o stężeniu 12 % (m/m);

  6)   błękit bromotymolowy - roztwór o stężeniu 1 % (m/v) w etanolu.

5. W celu znormalizowania sposobu wykonania oznaczania, odczynników i sprzętu przeprowadza się następujące oznaczanie kontrolne:

  1)   w dwóch powtórzeniach dokonuje się czynności, o których mowa w ust. 6, z użyciem mieszaniny 100 g mleka pełnego i 18 g czystej sacharozy albo mieszaniny 110 g mleka odtłuszczonego i 18 g czystej sacharozy; każda mieszanina odpowiada 40 g mleka zagęszczonego o zawartości 45 % sacharozy;

  2)   oblicza się zawartość sacharozy przy zastosowaniu wzorów określonych w ust. 7, podstawiając:

a)  we wzorze 1:

–  za m ilość użytego mleka,

–  za F zawartość tłuszczu w użytym mleku,

–  za P zawartość białka w użytym mleku,

b)  we wzorze 2 za m - wartość 40,00;

  3)   średnia uzyskanych wartości powinna wynosić 45 % ± 0,2 %.

6. W celu oznaczenia zawartości sacharozy w mleku zagęszczonym słodzonym dokonuje się następujących czynności:

  1)   do szklanej zlewki o pojemności 100 ml odważa się, z dokładnością do 10 mg, około 40 g dobrze wymieszanej próbki;

  2)   dodaje się 50 ml wody o temperaturze od 80 °C do 90 °C i dokładnie miesza;

  3)   mieszaninę przenosi się ilościowo do kolby pomiarowej o pojemności 200 ml, popłukując zlewkę kilkakrotnie wodą o temperaturze 60 °C, aż objętość mieszaniny w kolbie wyniesie od 120 ml do 150 ml, następnie miesza się ją i schładza do temperatury pokojowej;

  4)   dodaje się 5 ml rozcieńczonego roztworu amoniaku, ponownie miesza i odstawia kolbę na 15 minut;

  5)   amoniak neutralizuje się przez dodanie równoważnej ilości rozcieńczonego roztworu kwasu octowego, a następnie miesza; równoważną ilość mililitrów kwasu octowego potrzebnego do neutralizacji amoniaku oznacza przez miareczkowanie roztworu amoniaku wobec błękitu bromotymolowego jako wskaźnika;

  6)   dodaje się 12,5 ml roztworu octanu cynku, ostrożnie mieszając przez obracanie lekko pochylonej kolby;

  7)   dodaje się 12,5 ml roztworu heksacyjanożelazianu(II) potasu, ostrożnie mieszając przez obracanie lekko pochylonej kolby;

  8)   zawartość kolby podgrzewa się do temperatury 20 °C i uzupełnia do 200 ml wodą o temperaturze 20 °C;

  9)   podczas wykonywania czynności, o których mowa w pkt 1-8, wodę i odczynniki dodaje się w taki sposób, aby uniknąć powstawania pęcherzyków powietrza, a zawartość miesza się przez obracanie kolby, a nie przez wytrząsanie;

  10)  w przypadku gdy w trakcie dodawania wody lub odczynników pojawią się pęcherzyki powietrza, przed uzupełnieniem zawartości kolby wodą, usuwa się je przez krótkotrwałe połączenie kolby z pompą próżniową i obracanie kolby;

  11)  kolbę zamyka się suchym korkiem, a zawartość miesza się starannie przez energiczne wytrząsanie;

  12)  kolbę odstawia się na kilka minut, a następnie przesącza się mieszaninę przez suchy sączek z bibuły filtracyjnej, odrzucając pierwsze 25 ml filtratu;

  13)  oznacza się polaryzację bezpośrednią, czyli skręcalność optyczną filtratu w temperaturze 20 °C ± 1 °C;

  14)  przeprowadza się inwersję, wykonując następujące czynności:

a)  do kolby pomiarowej o pojemności 50 ml odmierza się pipetą 40 ml filtratu, o którym mowa w pkt 12,

b)  dodaje się 6,0 ml roztworu kwasu chlorowodorowego, o stężeniu 6,35 mol/l, albo 7,5 ml roztworu kwasu chlorowodorowego, o stężeniu 5,0 mol/l,

c)  kolbę umieszcza się w łaźni wodnej o temperaturze 60 °C na 15 minut w taki sposób, aby cała bańka kolby była zanurzona,

d)  zawartość kolby miesza się ostrożnie ruchem okrężnym przez 5 minut; w tym czasie zawartość kolby powinna osiągnąć temperaturę łaźni,

e)  kolbę schładza się do temperatury 20 °C, a następnie uzupełnia do 50 ml wodą o temperaturze 20 °C,

f)  zawartość kolby miesza się, a następnie kolbę odstawia się na godzinę w temperaturze 20 °C;

  15)  oznacza się polaryzację po inwersji, czyli skręcalność zinwertowanego roztworu w temperaturze 20 °C ± 0,2 °C; w przypadku gdy temperatura cieczy w rurce polarymetrycznej, oznaczona jako T, różni się podczas pomiaru o więcej niż 0,2 °C, należy uwzględnić poprawkę temperatury zgodnie z ust. 9.

7. Zawartość sacharozy w próbce oblicza się według wzorów:

                         m

                 (1)v = --- (1,08F+1,55P)

                        100

                         D-1/25l   V-v     V

                 (2) S = ------- x ---- x --- %

                            Q        V    Lxm

gdzie:

S -   oznacza zawartość sacharozy,

m -   oznacza masę próbki, w gramach,

F -   oznacza zawartość tłuszczu w próbce, w procentach,

P -   oznacza zawartość białka (N x 6,38) w próbce, w procentach,

v -   oznacza poprawkę na objętość osadu powstałego podczas klarowania, w mililitrach,

V -   oznacza objętość, do której rozcieńczono próbkę przed filtracją, w mililitrach,

D -   oznacza bezpośredni odczyt na skali polarymetru (polaryzacja przed inwersją),

l -   oznacza odczyt na skali polarymetru po inwersji,

L -   oznacza długość rurki polarymetrycznej, w decymetrach,

Q -   oznacza współczynnik inwersji określony zgodnie z ust. 10.

8. W przypadku gdy w metodzie zastosowano odważone dokładnie 40 g mleka zagęszczonego i polarymetr ze światłem sodowym, stopniami kątowymi i rurką polarymetryczną o długości 2 dm, a pomiaru dokonano w temperaturze 20 °C ± 0,1 °C, zawartość sacharozy w mleku zagęszczonym słodzonym można również obliczyć według następującego wzoru:

S = (D - 1,25 l) x (2,833 - 0,00612 F - 0,00878 P)

9. W przypadku gdy oznaczenia polaryzacji po inwersji dokonano w temperaturze innej niż 20 °C, wynik, o którym mowa w ust. 8, mnoży się przez:

(1 + 0,0037 (T - 20))

gdzie T oznacza temperaturę zinwertowanego roztworu w rurce polarymetrycznej.

10. Wartość współczynnika inwersji Q dla różnych źródeł światła, z uwzględnieniem poprawek dla stężenia i temperatury, oblicza się w następujący sposób:

  1)   w przypadku światła sodowego i polarymetru ze stopniami kątowymi:

Q = 0,8825 + 0,0006 (C - 9)-0,0033 (T - 20);

  2)   w przypadku zielonego światła rtęciowego i polarymetru ze stopniami kątowymi:

Q = 1,0392 + 0,0007 (C - 9) - 0,0039 (T - 20);

  3)   w przypadku białego światła z filtrem dwuchromianowym i sacharymetrem ze stopniami międzynarodowej skali cukrowej:

Q = 2,549 + 0,0017 (C - 9) - 0,0095 (T - 20)

-   gdzie:

C -   oznacza procentową całkowitą zawartość cukrów w roztworze zinwertowanym, według odczytu polarymetrycznego,

T -   oznacza temperaturę zinwertowanego roztworu podczas odczytu polarymetrycznego

-   procentową całkowitą zawartość cukrów C w zinwertowanym roztworze można obliczyć na podstawie bezpośredniego odczytu i jego zmiany po inwersji w zwykły sposób, stosując normalne wartości dla skręcalności właściwej sacharozy, laktozy i cukru inwertowanego; poprawka dotycząca stężenia, taka jak 0,0006 (C - 9), jest dokładna tylko wtedy, gdy C wynosi około 9; dla mleka zagęszczonego, kiedy C jest bliskie 9, można ją pominąć,

-   odchylenia temperatury od 20 °C o 1 °C stwarzają małą różnicę w odczycie bezpośrednim, ale wahania powyżej 0,2 °C przy odczycie po inwersji wymagają poprawki, która jest dokładna tylko dla temperatur w przedziale 18 °C do 22 °C.

11. Powtarzalność dla metody jest różnicą pomiędzy wynikami dwóch oznaczań przeprowadzanych równolegle albo w krótkim odstępie czasu, na tej samej próbce, przez tego samego analityka i w tych samych warunkach, która nie powinna przekraczać 0,3 g sacharozy na 100 g mleka zagęszczonego słodzonego.

12. Z analizy laboratoryjnej sporządza się protokół, który powinien zawierać:

  1)   nazwę zastosowanej metody;

  2)   uzyskane wyniki;

  3)   wszystkie czynności niewymienione w metodzie lub uznane za nieobowiązkowe, łącznie ze szczegółami każdej okoliczności, która mogła wpłynąć na wyniki oznaczania;

  4)   informacje niezbędne do pełnego zidentyfikowania próbki.

13. Wynik zamieszczony w protokole analizy laboratoryjnej powinien spełniać kryteria powtarzalności określone dla metody.

V. METODA OZNACZANIA ZAWARTOŚCI KWASU MLEKOWEGO I MLECZANÓW W MLEKU W PROSZKU

1. Metoda oznaczania zawartości kwasu mlekowego i mleczanów w mleku w proszku, zwana dalej "metodą", polega na jednoczesnym usunięciu z roztworu próbki tłuszczu, białka i laktozy poprzez dodanie siarczanu miedzi i wodorotlenku wapnia, a następnie jego przefiltrowaniu; kwas mlekowy i mleczany w filtracie są przekształcane w aldehyd octowy przy użyciu stężonego kwasu siarkowego(VI) w obecności siarczanu(VI) miedzi(II); zawartość kwasu mlekowego oznacza się kolorymetrycznie przy użyciu p-hydroksydwufenylu; zawartość kwasu mlekowego i mleczanów jest wyrażana w miligramach kwasu mlekowego na 100 g suchej masy beztłuszczowej.

2. Zawartość kwasu mlekowego i mleczanów w mleku w proszku oznacza zawartość kwasu mlekowego i mleczanów w przeliczeniu na kwas mlekowy, oznaczoną niniejszą metodą.

3. W metodzie używa się podstawowego sprzętu laboratoryjnego oraz:

  1)   wagi analitycznej umożliwiającej ważenie z dokładnością co najmniej do 0,1 mg;

  2)   spektrofotometru odpowiedniego do odczytów przy długości fali 570 nm;

  3)   łaźni wodnej o temperaturze 30 °C ± 2 °C;

  4)   moździerza i tłuczka do moździerza;

  5)   bibuły filtracyjnej, takiej jak Schleicher i Schull 595, Whatman 1 albo równorzędnej;

  6)   probówek ze szkła pyreksowego albo równorzędnych, o średnicy 25 mm i długości 150 mm;

  7)   wrzącej łaźni wodnej.

4. Sprzęt szklany wykorzystywany w metodzie powinien być idealnie czysty i przeznaczony wyłącznie do niniejszego oznaczania; sprzęt szklany zawierający pozostałości osadu powinien być opłukany przed umyciem stężonym kwasem chlorowodorowym.

5. W metodzie wykorzystuje się wodę destylowaną, demineralizowaną albo o co najmniej równorzędnej czystości oraz następujące odczynniki odpowiadające jakości analitycznej:

  1)   roztwór siarczanu(VI) miedzi(II) otrzymywany przez rozpuszczenie w wodzie 250 g siarczanu(VI) miedzi(II) (CuSO₄ * 5 H₂O) i uzupełnienie wodą do objętości 1.000 ml;

  2)   zawiesiny wodorotlenku wapnia przygotowane bezpośrednio przed użyciem w następujący sposób:

a)  300 g wodorotlenku wapnia (Ca(OH)₂) rozciera się w moździerzu z wodą i uzupełnienia wodą do objętości 900 ml,

b)  300 g wodorotlenku wapnia (Ca(OH)₂) rozciera się w moździerzu z wodą i uzupełnienia wodą do objętości 1.400 ml;

  3)   roztwór kwasu siarkowego(VI) i siarczanu(VI) miedzi(II) otrzymywany przez dodanie do 300 ml kwasu siarkowego(VI) (H₂SO₄), o stężeniu od 95,9 % do 97,0 % (m/m), 0,5 ml roztworu siarczanu(VI) miedzi(II);

  4)   roztwór p-hydroksydwufenylu (C₆H₅C₆H₄OH) przygotowany w następujący sposób:

a)  rozpuszcza się przez wytrząsanie i łagodne ogrzewanie 0,75 g p-hydroksydwufenylu w 5 ml wodnego roztworu wodorotlenku sodu zawierającego 5 g NaOH w 100 ml,

b)  roztwór rozcieńcza się wodą w kolbie pomiarowej do 50 ml, a następnie przechowuje się go w butelce z ciemnego szkła, w ciemnym i chłodnym miejscu,

c)  roztworu nie stosuje się, jeżeli jego kolor ulegnie zmianie lub pojawi się zmętnienie; maksymalny okres trwałości roztworu wynosi 72 godziny;

  5)   roztwór wzorcowy kwasu mlekowego, którego 1 ml odpowiada 0,1 mg kwasu mlekowego, otrzymywany bezpośrednio przed użyciem przez rozpuszczenie w wodzie, w kolbie pomiarowej, 0,1067g mleczanu litu (CH₃CHOHCOOLi) i uzupełnienie wodą do 1.000 ml;

  6)   wzorzec regenerowanego mleka przygotowany w następujący sposób:

a)  przeprowadza się analizę kilkunastu próbek wysokiej jakości mleka w proszku,

b)  do przygotowania krzywej wzorcowej wybiera się próbkę o najniższej zawartości kwasu mlekowego, zawierającą nie więcej niż 30 mg kwasu mlekowego na 100 g suchej masy beztłuszczowej,

c)  przeprowadza się czynności określone w ust. 8 pkt 2 i 4.

6. Równocześnie z oznaczaniem zawartości kwasu mlekowego i mleczanów w próbce, przeprowadza się próbę ślepą, umieszczając 30 ml wody w skalowanej probówce o pojemności 50 ml i wykonując kolejno czynności określone w ust. 8 pkt 7-15; w przypadku gdy wynik próby ślepej przekracza równowartość 20 mg kwasu mlekowego w 100 g suchej masy beztłuszczowej, odczynniki sprawdza się, a zanieczyszczone wymienia się.

7. Podczas oznaczania zawartości kwasu mlekowego i mleczanów w mleku w proszku należy unikać zanieczyszczenia próbki, szczególnie śliną lub potem.

8. W celu oznaczenia zawartości kwasu mlekowego i mleczanów w mleku w proszku dokonuje się następujących czynności:

  1)   oznacza się zawartość suchej masy beztłuszczowej próbki w gramach przez odjęcie od 100 zawartości tłuszczu oznaczonej przy zastosowaniu metody, o której mowa w części IX, i zawartości wody oznaczonej przy zastosowaniu metody, o której mowa w części III;

              1.000

2) odważa się ------- g próbki z dokładnością do 0,1 g,

              (a-10)

gdzie "a" jest równe zawartości suchej masy beztłuszczowej próbki oznaczonej zgodnie z pkt 1;

  3)   próbkę dodaje się do 100 ml wody i dokładnie miesza;

  4)   5 ml otrzymanego roztworu odmierza się pipetą do skalowanej probówki o pojemności 50 ml i uzupełnia wodą do około 30 ml;

  5)   dodaje się powoli, wytrząsając, 5 ml roztworu siarczanu(VI) miedzi(II), a następnie probówkę odstawia się na 10 minut;

  6)   dodaje się powoli, wytrząsając, 5 ml zawiesiny wodorotlenku wapnia, o której mowa w ust. 5 pkt 2 lit. a, albo 10 ml zawiesiny wodorotlenku wapnia, o której mowa w ust. 5 pkt 2 lit. b;

  7)   roztwór uzupełnia się wodą do 50 ml, wytrząsa energicznie, a następnie odstawia się probówkę na 10 minut;

  8)   roztwór filtruje się; pierwszą porcję filtratu odrzuca się;

  9)   odmierza się pipetą 1 ml filtratu do probówki;

  10)  przy użyciu biurety albo wyskalowanej pipety dodaje się do probówki 6,0 ml roztworu kwasu siarkowego(VI) i siarczanu(VI) miedzi(II), a następnie roztwór miesza się;

  11)  probówkę ogrzewa się we wrzącej łaźni wodnej przez 5 minut, a następnie schładza do temperatury pokojowej pod bieżącą wodą;

  12)  dodaje się 2 krople odczynnika p-hydroksydwufenylu i energicznie wytrząsa tak, aby odczynnik rozprowadzić równomiernie w całej cieczy;

  13)  probówkę umieszcza się na 15 minut w łaźni wodnej w temperaturze 30 °C ± 2 °C, wytrząsając od czasu do czasu;

  14)  probówkę umieszcza się na 90 sekund we wrzącej łaźni wodnej, a następnie schładza do temperatury pokojowej pod bieżącą wodą;

  15)  dokonuje się pomiaru wartości absorbancji wobec próby ślepej, o której mowa w ust. 6, w ciągu trzech godzin przy długości fali 570 nm;

  16)  w przypadku gdy wartość absorbancji przekracza wartość najwyższego punktu na krzywej wzorcowej, o której mowa w ust. 9, oznaczanie powtarza się, stosując odpowiednie rozcieńczenia filtratu otrzymanego zgodnie z pkt 8.

9. Przygotowuje się krzywą wzorcową, dokonując następujących czynności:

  1)   do pięciu skalowanych probówek o pojemności 50 ml odmierza się pipetą po 5 ml mleka regenerowanego;

  2)   do probówek, o których mowa w pkt 1, odmierza się pipetą odpowiednio 0 ml, 1 ml, 2 ml, 3 ml i 4 ml roztworu wzorcowego kwasu mlekowego, aby otrzymać stężenia odpowiednio 0 mg, 20 mg, 40 mg, 60 mg i 80 mg kwasu mlekowego w 100 g suchej masy beztłuszczowej mleka w proszku;

  3)   roztwory uzupełnia się wodą do około 30 ml i dokonuje się czynności określonych w ust. 8 pkt 6-15;

  4)   dokonuje się pomiaru wartości absorbancji wzorców, o których mowa w pkt 2, wobec próby ślepej przy długości fali 570 nm;

  5)   na podstawie odczytów nanosi się na wykres wartości absorbancji dla ilości kwasu mlekowego, o których mowa w pkt 2;

  6)   przez naniesione punkty przeprowadza się najbliższą im linię prostą i wykreśla się krzywą wzorcową przez równoległe przesuwanie otrzymanej linii prostej tak, aby przechodziła przez punkt wyjściowy.

10. Zawartość kwasu mlekowego i mleczanów w mleku w proszku oblicza się, korzystając z krzywej wzorcowej, przekształcając wartość absorbancji odczytanej zgodnie z ust. 8 pkt 15 albo 16 na miligramy kwasu mlekowego w 100 g suchej masy beztłuszczowej próbki.

11. W przypadku gdy w trakcie oznaczania rozcieńczano filtrat zgodnie z ust. 8 pkt 16, otrzymany wynik absorbancji należy pomnożyć przez współczynnik rozcieńczenia.

12. Powtarzalność dla metody jest różnicą pomiędzy wynikami dwóch oznaczań wykonanych równolegle albo w krótkim odstępie czasu, na tej samej próbce, przez tego samego analityka i w tych samych warunkach, która nie powinna przekraczać 8 mg kwasu mlekowego w 100 g suchej masy beztłuszczowej dla zawartości do 80 mg; dla wyższych wartości różnica ta nie powinna przekraczać 10 % najniższej wartości.

13. Z analizy laboratoryjnej sporządza się protokół, który powinien zawierać:

  1)   nazwę zastosowanej metody;

  2)   uzyskane wyniki;

  3)   wszystkie czynności niewymienione w metodzie lub uznane za nieobowiązkowe, łącznie ze szczegółami każdej okoliczności, która mogła wpłynąć na wyniki oznaczania;

  4)   informacje niezbędne do pełnego zidentyfikowania próbki.

14. Wynik zamieszczony w protokole analizy laboratoryjnej powinien spełniać kryteria powtarzalności określone dla metody.

VI. METODA OZNACZANIA AKTYWNOŚCI FOSFATAZY W MLEKU W PROSZKU (ZMODYFIKOWANA METODA SANDERSA I SAGERA)

1. Metoda oznaczania aktywności fosfatazy w mleku w proszku, zwana dalej "metodą", polega na określeniu zdolności fosfatazy do uwalniania fenolu z fenylofosforanu dwusodu; ilość uwolnionego fenolu oznaczana jest przez spektrofotometryczny pomiar barwy wywołanej przez odczynnik Gibba.

2. Aktywność fosfatazy w mleku w proszku jest miarą ilości aktywnej fosfatazy alkalicznej obecnej w produkcie, oznaczonej niniejszą metodą, i jest ona wyrażona jako ilość fenolu w µg, uwalnianego przez 1 ml mleka regenerowanego.

3. W metodzie używa się podstawowego sprzętu laboratoryjnego oraz:

  1)   wagi analitycznej umożliwiającej ważenie z dokładnością co najmniej do 0,1 mg;

  2)   łaźni wodnej z termostatyczną regulacją temperatury, o temperaturze 37 °C ± 1 °C;

  3)   spektrofotometru odpowiedniego do odczytów przy długości fali 610 nm;

  4)   bibuły filtracyjnej, takiej jak Schleicher i Schull 597, Whatman 42 albo równorzędnej;

  5)   wrzącej łaźni wodnej;

  6)   folii aluminiowej.

4. W metodzie wykorzystuje się wodę destylowaną, demineralizowaną albo o co najmniej równorzędnej czystości oraz następujące odczynniki odpowiadające jakości analitycznej:

  1)   roztwór A - bufor - wodorotlenek boranowo-barowy o pH 10,6 ± 0,1 w temperaturze 20 °C, przygotowany w następujący sposób:

a)  rozpuszcza się 25,0 g 8 * hydratu wodorotlenku baru (Ba(OH)₂ * 8 H₂O) w wodzie i rozcieńcza do 500 ml,

b)  rozpuszcza się 11,0 g kwasu ortoborowego (H₃BO₃) w wodzie i rozcieńcza wodą do 500 ml,

c)  roztwory, o których mowa w lit. a i b, ogrzewa się do temperatury 50 °C, miesza się, wytrząsa, a następnie schładza do temperatury pokojowej,

d)  pH doprowadza się do 10,6 ± 0,1 przy użyciu roztworu wodorotlenku baru, następnie roztwór filtruje się i przechowuje w szczelnie zamkniętym pojemniku,

e)  przed użyciem bufor rozcieńcza się taką samą ilością wody;

  2)   roztwór B - bufor wywołujący barwę otrzymywany przez rozpuszczenie 6,0 g metaboranu sodu (NaBO₂) albo 12,6 g (NaBO₂ * 4 H₂O) i 20,0 g chlorku sodu (NaCl) w wodzie i rozcieńczeniu wodą do 1.000 ml;

  3)   roztwór C - roztwór substratu buforowego przygotowany w następujący sposób:

a)  rozpuszcza się 0,5 g fenylofosforanu dwusodu (Na₂C₄H₅PO₄ * 2 H₂O) w 4,5 ml roztworu B; dodaje się dwie krople roztworu E, odstawia na 30 minut, a następnie wywołuje się barwę przy użyciu 2,5 ml butanolu; w przypadku gdy jest to konieczne, wywołanie barwy powtarza się; po rozdzieleniu odrzuca się butanol; roztwór można przechowywać kilka dni w chłodziarce, a przed użyciem ponownie wywołuje się barwę,

b)  do kolby pomiarowej o pojemności 100 ml odmierza się pipetą 1 ml roztworu, o którym mowa w lit. a, i uzupełnia się roztworem A,

c)  roztwór buforowy, o którym mowa w lit. b, przygotowuje się tuż przed użyciem;

  4)   roztwór D - odczynnik strącający, otrzymywany przez rozpuszczenie w wodzie 3,0 g siarczanu(VI) cynku (ZnSO₄ * 7 H₂O) i 0,6 g siarczanu(VI) miedzi(II) (CuSO₄ * 5 H₂O) i uzupełnienie wodą do 100 ml;

  5)   roztwór E - odczynnik Gibba otrzymywany przez rozpuszczenie 0,040 g 2,6-dwubromochinonu 1,4-chloroimidu OC₆H₂Br₂NCl w 10 ml 96 % etanolu; roztwór przechowuje się w ciemnej szklanej butelce w chłodziarce; w przypadku odbarwienia nie należy go używać;

  6)   bufor rozcieńczenia barwy otrzymywany przez rozcieńczenie do 100 ml wodą 10 ml roztworu B;

  7)   roztwór siarczanu(VI) miedzi(II) otrzymywany przez rozpuszczenie w wodzie 0,05 g siarczanu(VI) miedzi(II) (CuSO₄ * 5 H₂O) i uzupełnienie wodą do 100 ml;

  8)   roztwór wzorca fenolowego przygotowany w następujący sposób:

a)  0,200 g ± 0,001 g czystego fenolu rozpuszcza się w wodzie i uzupełnia wodą do 100 ml w kolbie pomiarowej,

b)  roztwór może być przechowywany w chłodziarce przez kilkanaście miesięcy,

c)  10 ml roztworu rozcieńcza się wodą do 100 ml,

d)  rozcieńczony roztwór zawiera 200 µg fenolu w 1 ml i może być stosowany do przygotowywania bardziej rozcieńczonych roztworów;

  9)   wodę destylowaną, przegotowaną;

  10)  n-butanol.

5. Podczas oznaczania aktywności fosfatazy należy zachować następując środki ostrożności:

  1)   należy unikać bezpośredniego oddziaływania promieni słonecznych;

  2)   szkło, korki i materiały służące do oznaczania powinny być idealnie czyste; zaleca się, aby były płukane i wyparzane wodą albo parą;

  3)   należy unikać stosowania materiałów z tworzywa sztucznego takich jak korek, ponieważ mogą zawierać fenole;

  4)   należy unikać zanieczyszczenia śliną.

6. W celu oznaczenia aktywności fosfatazy w mleku w proszku dokonuje się następujących czynności:

  1)   odważa się 10 g próbki z dokładnością do 0,1 g i rozpuszcza się ją w 90 ml wody, przy czym temperatura regeneracji proszku nie może przekroczyć 35 °C;

  2)   do dwóch probówek odmierza się po 1 ml próbki mleka regenerowanego przygotowanego zgodnie z pkt 1;

  3)   jedną z probówek ogrzewa się we wrzącej łaźni wodnej przez 2 minuty; probówkę i łaźnię wodną przykrywa się folią aluminiową tak, aby cała probówka była ogrzewana;

  4)   probówkę schładza się do temperatury pokojowej w zimnej wodzie;

  5)   probówki, o której mowa w pkt 4, używa się do przeprowadzenia próby ślepej;

  6)   w kolejnych czynnościach obie probówki traktuje się w identyczny sposób;

  7)   dodaje się po 10 ml roztworu C, miesza zawartość probówek, a następnie wstawia się je do łaźni wodnej o temperaturze 37 °C ± 1 °C;

  8)   probówki inkubuje się w łaźni wodnej przez jedną godzinę, od czasu do czasu wytrząsając;

  9)   probówki przenosi się niezwłocznie do wrzącej łaźni wodnej i ogrzewa się przez 2 minuty, a następnie schładza zimną wodą do temperatury pokojowej;

  10)  dodaje się po 1 ml roztworu D i miesza się zawartość probówek;

  11)  roztwory przesącza się przez suchą bibułę filtracyjną;

  12)  odrzuca się pierwsze porcje filtratów aż do uzyskania klarownej cieczy;

  13)  do probówek odmierza się po 5 ml każdego filtratu;

  14)  dodaje się po 5 ml roztworu B i po 0,1 ml roztworu E, a następnie miesza się zawartości probówek;

  15)  probówki odstawia się na 30 minut w temperaturze pokojowej w ciemne miejsce, do czasu, aż pojawi się barwa;

  16)  dokonuje się pomiaru wartości absorbancji roztworu próbki wobec próby ślepej przy długości fali 610 nm;

  17)  w przypadku gdy wartość absorbancji roztworu znajduje się powyżej wartości próbki wzorcowej, o której mowa w ust. 7, zawierającej 20 µg fenolu, oznaczanie powtarza się po wcześniejszym rozcieńczeniu próbki mleka regenerowanego odpowiednią objętością tego mleka ostrożnie ogrzanego do wrzenia zgodnie z pkt 3 i 4, w celu unieczynnienia obecnej fosfatazy.

7. Przygotowuje się krzywą wzorcową, dokonując kolejno następujących czynności:

  1)   do czterech kolb pomiarowych o pojemności 100 ml odmierza się 1 ml, 3 ml, 5 ml i 10 ml roztworu wzorcowego, o którym mowa w ust. 4 pkt 8, i uzupełnia wodą do 100 ml; roztwory te zawierają odpowiednio 2 µg, 6 µg, 10 µg i 20 µg fenolu w 1 ml;

  2)   do kolejnych probówek odmierza się pipetą 1 ml wody dla próby ślepej i po 1 ml każdego roztworu wzorcowego, o których mowa w pkt 1, aby uzyskać serię próbek zawierających 0 µg, 2 µg, 6 µg, 10 µg i 20 µg fenolu;

  3)   odmierza się pipetą kolejno do każdej probówki 1 ml roztworu siarczanu(VI) miedzi(II), 5 ml roztworu buforowego rozcieńczenia barwy, 3 ml wody i 0,1 ml roztworu E, a następnie miesza się zawartość probówek;

  4)   probówki odstawia się na 30 minut w temperaturze pokojowej w ciemne miejsce;

  5)   dokonuje się pomiaru wartości absorbancji roztworów w każdej z probówek wobec próby ślepej przy długości fali 610 nm;

  6)   wykreśla się krzywą wzorcową, zestawiając wartości absorbancji dla ilości fenolu w µg określonych w pkt 2.

8. Aktywność fosfatazy w próbce oblicza się w następujący sposób:

  1)   z krzywej wzorcowej odczytuje się ilość µg fenolu dla wartości absorbancji uzyskanych zgodnie z ust. 6 pkt 16;

  2)   oblicza się aktywność fosfatazy, wyrażoną w µg fenolu na 1 ml mleka regenerowanego, według następującego wzoru:

aktywność fosfatazy = 2,4 x P

gdzie P oznacza ilość fenolu uzyskaną zgodnie z pkt 1, w mikrogramach;

  3)   w przypadku gdy w trakcie wykonywania analizy rozcieńczano roztwór zgodnie z ust. 6 pkt 17, otrzymany wynik, o którym mowa w pkt 2, mnoży się przez współczynnik rozcieńczenia.

9. Powtarzalność dla metody jest różnicą pomiędzy wynikami dwóch oznaczań, przeprowadzonych równolegle albo w krótkim odstępie czasu, na tej samej próbce, przez tego samego analityka i w tych samych warunkach, która nie powinna przekraczać 2 µg fenolu uwolnionego przez 1 ml mleka regenerowanego.

10. Z analizy laboratoryjnej sporządza się protokół, który powinien zawierać:

  1)   nazwę zastosowanej metody;

  2)   uzyskane wyniki;

  3)   wszystkie czynności niewymienione w metodzie lub uznane za nieobowiązkowe, łącznie ze szczegółami każdej okoliczności, która mogła wpłynąć na wyniki oznaczania;

  4)   informacje niezbędne do pełnego zidentyfikowania próbki.

11. Wynik zamieszczony w protokole analizy laboratoryjnej powinien spełniać kryteria powtarzalności określone dla metody.

VII. METODA OZNACZANIA AKTYWNOŚCI FOSFATAZY W MLEKU W PROSZKU (METODA ASCHAFFENBURGA I MULLENA)

1. Metoda oznaczania aktywności fosfatazy w mleku w proszku, zwana dalej "metodą", polega na rozcieńczeniu regenerowanej próbki mleka substratem buforowym przy pH 10,2 i inkubacji w temperaturze 37 °C przez dwie godziny; cała fosfataza alkaliczna obecna w próbce będzie w tych warunkach uwalniać p-nitrofenol z dodanego p-nitrofenylofosforanu dwusodu; uwolniony p-nitrofenol jest oznaczany przez bezpośrednie porównania z wzorcowymi szkiełkami barwnymi w komparatorze przy zastosowaniu światła odbitego.

2. Aktywność fosfatazy w mleku w proszku jest miarą ilości aktywnej fosfatazy alkalicznej obecnej w produkcie, oznaczonej niniejszą metodą, i jest ona wyrażona jako ilość p-nitrofenolu w mikrogramach, uwalnianego przez 1 ml mleka regenerowanego.

3. W metodzie używa się podstawowego sprzętu laboratoryjnego oraz:

  1)   wagi analitycznej umożliwiającej ważenie z dokładnością co najmniej do 0,1 mg;

  2)   łaźni wodnej z termostatyczną regulacją temperatury 37 °C ± 1 °C;

  3)   komparatora z krążkiem zawierającym wzorcowe szkiełka barwne wyskalowane w µg p-nitrofenolu w 1 ml mleka oraz naczynka o wymiarach 2 mm na 25 mm;

4. W metodzie wykorzystuje się wodę destylowaną, demineralizowaną albo o co najmniej równorzędnej czystości oraz następujące odczynniki odpowiadające jakości analitycznej:

  1)   roztwór buforowy wodorowęglanu i węglanu sodu otrzymywany przez rozpuszczenie w wodzie w kolbie pomiarowej 3,5 g bezwodnego węglanu sodu i 1,5 g wodorowęglanu sodu i uzupełnienie wodą do 1.000 ml;

  2)   substrat buforowy otrzymywany przez rozpuszczenie w kolbie pomiarowej 1,5 g p-nitrofenylofosforanu dwusodu w roztworze buforowym, o którym mowa w pkt 1, i uzupełnienie tym roztworem buforowym do 1.000 ml;

  3)   roztwory klarujące:

a)  roztwór siarczanu(VI) cynku otrzymywany przez rozpuszczenie w kolbie pomiarowej 30,0 g siarczanu(VI) cynku (ZnSO₄) i uzupełnienie wodą do 100 ml,

b)  roztwór heksacyjanożelazianu(II) potasu otrzymywany przez rozpuszczenie w kolbie pomiarowej 17,2 g heksacyjanożelazianu(II) potasu K₄[Fe(CN)₆] * 3 H₂O i uzupełnienie wodą do 100 ml.

5. Podczas oznaczania aktywności fosfatazy należy zachować następując środki ostrożności:

  1)   probówki powinny być opróżnione, wypłukane w wodzie wodociągowej, umyte w gorącej wodzie zawierającej detergent alkaliczny, starannie wypłukane w czystej gorącej wodzie wodociągowej, a następnie wypłukane w wodzie, o której mowa w ust. 4, i wysuszone przed użyciem;

  2)   pipety powinny być wypłukane w czystej, zimnej wodzie wodociągowej natychmiast po użyciu, a następnie przepłukane wodą, o której mowa w ust. 4, i wysuszone przed użyciem;

  3)   korki probówek powinny być dokładnie wypłukane w gorącej wodzie wodociągowej tuż po użyciu a następnie zanurzone we wrzącej wodzie na 2 minuty;

  4)   roztwór substratu buforowego jest stabilny przez co najmniej miesiąc, jeżeli jest przechowywany w chłodziarce w temperaturze 4 °C lub niższej; wszelka niestabilność jest sygnalizowana przez powstanie żółtego zabarwienia; przed użyciem roztworu powinna być przeprowadzona próba kontrolna barwy; w związku z tym, że próbę odczytuje się zawsze wobec zagotowanej próbki kontrolnej zawierającej ten sam roztwór substratu buforowego, zaleca się, aby nie używać roztworu, jeśli daje on odczyt barwny powyżej 10 µg przy odczycie w 25 mm naczynku komparatora wobec wody destylowanej w drugim 25 mm naczynku;

  5)   należy używać oddzielnej pipety do każdej próbki i unikać zanieczyszczenia pipety śliną;

  6)   próbki nie wystawia się na bezpośrednie oddziaływanie promieni słonecznych.

6. W celu oznaczenia aktywności fosfatazy w mleku w proszku dokonuje się następujących czynności:

  1)   rozpuszcza się 10 g mleka w proszku w 90 ml wody, przy czym temperatura podczas rozpuszczania nie może przekroczyć 35 °C;

  2)   do czystej, suchej probówki odmierza się pipetą 15 ml substratu buforowego;

  3)   dodaje się 2 ml regenerowanej próbki, o której mowa w pkt 1;

  4)   probówkę zamyka się korkiem, miesza przez odwracanie i umieszcza w łaźni wodnej o temperaturze 37 °C ± 1 °C;

  5)   jednocześnie umieszcza się w łaźni wodnej probówkę kontrolną zawierającą 15 ml substratu buforowego i 2 ml ogrzanej do wrzenia próbki regenerowanej, o której mowa w pkt 1;

  6)   po dwóch godzinach wyjmuje się obie probówki z łaźni wodnej;

  7)   dodaje się po 0,5 ml roztworu siarczanu(VI) cynku, a następnie probówki zamyka się korkami, wytrząsa energicznie i odstawia na 3 minuty;

  8)   dodaje się po 0,5 ml roztworu heksacyjanożelazianu(II) potasu i starannie miesza;

  9)   otrzymane roztwory filtruje się przez karbowany sączek z bibuły filtracyjnej, a klarowne filtraty zbiera się w czystych probówkach;

  10)  filtraty przenosi się do 25 mm naczynek i porównuje w komparatorze filtrat próbki z filtratem zagotowanej próbki kontrolnej.

7. Aktywność fosfatazy w próbce określa się przez bezpośredni odczyt wyniku uzyskanego zgodnie z ust. 6 pkt 10 i wyraża jako ilość µg p-nitrofenolu w 1 ml próbki regenerowanej.

8. Powtarzalność dla metody jest różnicą pomiędzy wynikami dwóch oznaczań przeprowadzonych równolegle albo w krótkim odstępie czasu, na tej samej próbce, przez tego samego analityka i w tych samych warunkach, która nie może przekraczać 2 µg p-nitrofenolu, uwolnionego przez 1 ml mleka regenerowanego.

9. Z analizy laboratoryjnej sporządza się protokół, który powinien zawierać:

  1)   nazwę zastosowanej metody;

  2)   uzyskane wyniki;

  3)   wszystkie czynności niewymienione w metodzie lub uznane za nieobowiązkowe, łącznie ze szczegółami każdej okoliczności, która mogła wpłynąć na wyniki oznaczania;

  4)   informacje niezbędne do pełnego zidentyfikowania próbki.

10. Wynik zamieszczony w protokole analizy laboratoryjnej powinien spełniać kryteria powtarzalności określone dla metody.

11. W przypadku oznaczania aktywności fosfatazy w mleku w proszku może być zastosowana zmodyfikowana metoda Sandersa i Sagera albo metoda Aschaffenburga i Mullena, przy czym w protokole badań należy wskazać, która metoda została zastosowana.

VIII. METODA OZNACZANIA ZAWARTOŚCI TŁUSZCZU W MLEKU ZAGĘSZCZONYM (METODA RÖSE-GOTTLIEBA)

Zawartość tłuszczu w mleku zagęszczonym oznacza się zgodnie z metodą określoną w Normie PN-EN ISO 1737: 2002 Mleko zagęszczone i mleko zagęszczone słodzone - Oznaczanie zawartości tłuszczu - Metoda grawimetryczna (Metoda odwoławcza).

IX. METODA OZNACZANIA ZAWARTOŚCI TŁUSZCZU W MLEKU W PROSZKU (METODA RÖSE-GOTTLIEBA)

Zawartość tłuszczu w mleku w proszku oznacza się zgodnie z metodą określoną w Normie PN-EN ISO 1736: 2002 Mleko w proszku i przetwory mleczne w proszku - Oznaczanie zawartości tłuszczu - Metoda grawimetryczna (Metoda odwoławcza).