Ochrona danych osobowych w Polsce

W Polskim porządku prawnym obowiązuje szereg przepisów dotyczących ochrony danych osobowych. Kluczowymi aktami prawnymi w tej tematyce są ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych, oraz akty wykonawcze wydane na podstawie powyższej ustawy. Polacy jednak dość lekkomyślnie dysponują swoimi prawami, udostępniając dane bardzo często podmiotom, które takie informacje zbierają. Są oni nie świadomi zarówno swoich praw, jak i obowiązków, które spoczywają na administratorze danych.

Zacznijmy może od tego czym są dane osobowe. Definicja legalna znajduje się w artykule 6 ustawy, który mówi iż dane osobowe, to wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Osobą możliwą do zidentyfikowania, według ustawy, jest ktoś, kogo tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio powołując się na numer identyfikacyjny, bądź jedną lub kilka charakterystycznych cech fizycznych, fizjologicznych czy społecznych[1]. Z tego wynika, iż imię i nazwisko osoby fizycznej podane w tekście, np. Jan Kowalski, nie zostanie uznane za dane osobowe. Jest to spowodowane tym, że nie pozwala nam się to odnieść do konkretnej osoby, gdyż w Polsce ludzi o takich personaliach jest dużo więcej niż jedna. Jednak, gdy podalibyśmy do tego konkretny numer PESEL lub adres takiej osoby, to w tym momencie moglibyśmy ją zidentyfikować, a gdy jest to możliwe, dane takie automatycznie stają się danymi osobowymi.    Ustawa o ochronie danych osobowych definiuje w jaki sposób można chronić swoje dane osobowe, oraz jakie prawa i obowiązki posiadają administratorzy danych. Podstawowym organem służącym do ochrony danych osobowych w Polsce jest Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, w skrócie GIODO.  Jest to niezależny organ, powołany przez ustawę, który ma zadanie czuwania nad tym, aby przepisy ustawy oraz prawa obywatela, nie były naruszane. Osobę, która pełni funkcję Generalnego Inspektora powołuje oraz odwołuje Sejm Rzeczypospolitej Polskiej za zgodą Senatu. Kadencja trwa 4 lata.

Zadania GIODO określone są w artykule 12 ustawy. Najważniejsze z nich to kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych oraz wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych.  Generalnemu Inspektorowi przysługuje szereg praw dzięki którym może te zadania wykonywać. Upoważnieni przez niego pracownicy mogą w godzinach o 6 do 22 wejść do pomieszczeń,  gdzie przetwarzane są dane osobowe po to, aby dokonać niezbędnych czynności sprawdzających prawidłowość procesu przetwarzania danych. GIODO może żądać złożenia wyjaśnień oraz przesłuchiwać osoby w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego. Oprócz tego posiada on możliwość wglądu do dokumentacji i wszelkich danych, których może zrobić kopię. Generalny Inspektor może również przeprowadzić oględziny urządzeń służących do przetwarzania danych oraz zlecić sporządzenie opinii i ekspertyz[2]. Wszystkie zadania, jak i narzędzia prawne, którymi może posługiwać się GIODO zapisane są w ustawie o ochronie danych osobowych.

Ustawa zawiera informacje na temat tego czym są zbiory danych osobowych, co to jest przetwarzanie danych i po spełnieniu jakich kryteriów można to zrobić. Są to najistotniejsze kwestie w ustawie, ponieważ pokazują one co wolno administratorom danych, a czego nie mogą zrobić. Zbiór danych jest to zestaw danych o charakterze osobowym. Przy czym nie jest ważne czy zbiór ten jest podzielony funkcjonalnie, czy też informacje w nim zawarte są rozproszone. Poprzez przetwarzanie danych rozumiemy wszystkie operacje wykonywane na danych osobowych, a więc będzie to zarówno ich utrwalanie jak i zbieranie czy przechowywanie[3]. Ustawa, w artykule 23, mówi nam kiedy jest możliwe przetwarzanie danych, to jest w następujących przypadkach: Osoba, której dane dotyczą musi wyrazić na to zgodę, jednak gdy chodzi o usuwanie danych taka zgoda nie jest wymagana. Kolejną przesłanką, która pozwala na przetwarzanie danych jest to, iż bez takiej czynności nie jest możliwym zrealizowanie uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisów prawa. Kolejnym powodem dopuszczającym przetwarzanie danych jest konieczność realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest jej stroną lub gdy jest to niezbędne do podjęcia działań przed zawarciem umowy na żądanie osoby, której dane dotyczą. Następnym warunkiem jest wykonanie określonych przez prawo zadań realizowanych dla dobra publicznego. Ostatnim powodem legalnego przetwarzania danych jest niezbędność dla wypełniania prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą[4]. Przesłanki te nie są jednak łączone, a więc wystarczy zaledwie wystąpienie którejkolwiek z nich, aby przetwarzanie danych osobowych można uznać za legalne.

            Znając podstawy obowiązków administratorów danych jesteśmy w stanie chociaż w pewnym stopniu lepiej chronić swoje dane osobowe, ponieważ tożsamość jaką posiadamy jest jedną z najcenniejszych rzeczy dla człowieka. Każdy powinien o nią dbać, dlatego tak ważne jest, aby znać przepisy na temat ochrony danych osobowych.

---

[1] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Ochronie Danych Osobowych
[2] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Ochronie Danych Osobowych
[3] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Ochronie Danych Osobowych
[4] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Ochronie Danych Osobowych